Heksenboter

In mijn tuin vond ik onlangs de opvallend gele Heksenboter en wel op de stam van een spar die ik een jaar of vier geleden heb omgezaagd. Heksenboter behoort tot de echte slijmzwammen. Deze groep levende wezens hoort eigenlijk nergens bij. Het zijn planten, noch dieren, en evenmin zijn het schimmels of bacteriën. Slijmzwammen ontstaan uit microscopisch kleine eencelligen, die voortkomen uit sporen die met elkaar versmelten, en waaruit op een gegeven moment een rondkruipende kolonie ontstaat, die zich langzaam verplaatst op zoek naar bacteriën en schimmels, waar het cellencomplex van leeft. Bijzonder is dat de eencelligen die deel uitmaken van de kolonie geen eigen celwanden bezitten. Rond de kolonie ontstaat een membraam, dat beschouwd zou kunnen worden als een celwand voor de hele kolonie, en die een enorme in elkaar gevloeide massa van celmateriaal omsluit. Het ziet eruit als een klodder slijm en kan zich gedragen als een gigantische amoebe, maar wel met ontzettend veel celkernen. Tenslotte verhardt en verkleurt de buitenkant, waar zich dan sporen gaan vormen, en dan begint de cyclus opnieuw. Het hoeft niet bestreden te worden en verdwijnt uiteindelijk vanzelf.

Heksenboter groeit vaak op dood hout en ook wel op vergane plantenresten, waar veel bacteriën in voorkomen. Het komt algemeen voor in vochtige bossen, maar kan ook gedijen in de stad, als er dood hout voorhanden is. Het organisme neemt veel kalk en metalen op. Zo bleek uit Duits onderzoek dat het maar liefst 240 keer meer zink bevat dan de omgeving. Het heeft ook een bepaalde mate van intelligentie: in een doolhof kan het de kortste weg naar een voedselbron vinden.

Vroeger werd Heksenboter gebruikt om gele kleurstof te maken. De naam komt voort uit onbegrip voor deze vreemde levensvorm en helpt ons in herinnering houden dat ooit tienduizenden mensen, meest vrouwen, als heks gebrandmerkt werden en op de brandstapel belandden, uit onbegrip voor een afwijkende levenswijze.