Hengelo Toont

Vandaag is de laatste dag dat de expositie Hengelo Toont 2 is te bezichtigen, vanmiddag van 13 - 17 uur in Heartgallery aan de De Wetstraat in Hengelo. Er is werk te zien van 97 Hengelose kunstenaars.

De aarde is ons huis II, 2017, balpen op papier, 40 x 50 cm

De Aarde, een zandkorrel aan het strand van de oneindigheid, is in dit werk afgebeeld als een een slakkenhuis, een natuurlijke spiraal. De spiraal is een oud symbool voor groei. Wij komen voort uit de Aarde. We worden er geboren, we bloeien en we sterven. Ons lot is met haar verbonden.

Hart voor bomen is verdwenen

Vandaag precies zes jaar geleden raasde een zomerstorm over Twente. Alleen al in Hengelo gingen honderden bomen tegen de vlakte. De gemeente zat met al dat valhout in de maag en riep de hulp in van haar inwoners om met goede ideeën te komen. Daaruit ontstond o.a. Hart voor bomen: ingegraven stammen in de vorm van een lindeblad, een idee van mijn hand, dat de gemeente in maart 2011 heeft gerealiseerd langs het voetpad dat in het verlengde ligt van het Heemafstraatje in Thiemsland, op een steenworp afstand van het centrum. De linde werd in het verleden gezien als de boom die geweid was aan de liefde en de vruchtbaarheid.

Hart voor bomen                                                    juli 2012

De gemeente gaf een eigen invulling aan het ontwerp, dat uitging van een constructie van 10 bij 15 meter met stammen van verschillende diktes en een enigszins ongelijk niveau, dat aan een kant wat hoger lag dan aan de andere. Het had de illusie moeten wekken dat het uit de grond tevoorschijn kwam, of juist daarin wegzakte. Het ging over leven en dood, dat tweetal dat zo onverbrekelijk met elkaar verbonden is. Met de gemeente had ik afgesproken dat er geen groenonderhoud gepleegd zou worden, zodat uit het dode hout onbelemmerd nieuw leven zou kunnen ontstaan: mossen, paddestoelen, planten, heesters en bomen. Een microreservaat.

Paddestoelen nemen het over                       oktober 2013

In maart 2011 lag er eindelijk een ‘lindeblad’ van circa 3 bij 5 meter, aanzienlijk kleiner dan eigenlijk de bedoeling was. Het werd langzaamaan gekoloniseerd door wilde flora, mossen, korstmossen en paddestoelen. Tijdens de jaarwisseling van 2012/2013 fungeerde het als lanceerplatform voor vuurpijlen, wat vermoedelijk een negatief effect had op de wilde flora. Bijzondere planten werden daarna schaars en er kwamen brandnetels op. Paddestoelen deden het echter prima. In het begin gebruikten mensen het kunstwerk als zitbank, maar met de opkomst van de paddestoelen verdween dat. Wel kwamen ouders met kinderen naar de paddestoelen kijken. Kinderen speelden er ook. Konijnen gingen er poepen. Met het vorderen van de tijd kwamen er zaailingen van bomen op. In 2015 ontstond, zoals ik al verwacht had, een berken/esdoornbosje. De in de grond begraven stammen begonnen echter af te takelen.

Een bosje ontstond                                                juli 2015

Het werd weer voorjaar. Zonder vooraankondiging heeft de gemeente Hengelo Hart voor bomen vernietigd. Misschien dat iemand uit Thiemsland geklaagd heeft, of dat een ambtenaar dacht dat aan dat rommeltje nu eindelijk maar maar eens een eind moest komen. Zo verdween het enige levende kunstwerk van Hengelo, op een moment dat het juist interessant begon te worden. De berken en esdoorns waren ongeveer een meter hoog geworden. Wat zou er gebeurd zijn als ze de kans hadden gekregen om door te groeien? Ze zouden hun takken alle kanten op hebben gestuurd. Het was mogelijk geweest om de vorm van het lindeblad een meter of twee in de hoogte door snoeien in stand te houden, en het daarna vrij te laten. Dat zou een interessant experiment geweest zijn.

Hengelo is niet een stad waar een werk als Hart voor bomen past. Ik heb er daarom vrede mee dat het vernietigd is. Hengelo heeft veel oppervlakte en weinig diepte. De stad is vooral gepreoccupeerd met reuring. Iets wat langzaam in stilte groeit contrasteert te sterk om hier te kunnen overleven. 

Misschien dat het elders een vervolg kan krijgen.

Schilderijen

Na verhuizing van mijn website www.robbloemendaal.nl is hier een selectie van mijn schilderijen te zien. Beschikbaarheid binnen deze serie:
zonder titel (2008) en The wall (2007). 
Meer beschikbare schilderijen: meer schilderijen


naar Ruimtelijk werk
jump to 3 dimensional artwork

naar Tekeningen
jump to drawings

Buitengaats   2014   acryl op doek   50 x 60 cm
Offshore             acrylic on canvas        

zonder titel   2008   acryl op doek   30 x 30 cm
 without title            acrylic on canvas              

Behind the wall   2007   acryl op karton   26 x 39 cm
                                acrylic on cardboard                  

Birth of a universe II   2007   acryl op doek   50 x 60 cm

zonder titel   2006   olie op doek   60 x 90 cm
                    oil on canvas         

Something is going on   2005   olie op doek   50 x 70 cm

Searching for heaven   2003   olie op paneel   60 x 80 cm

Back to the roots, 2003, olieverf op doek, 50 x 60 cm

Let's dance II   2002   olie op paneel   50 x 120 cm

zonder titel   1999   olie op doek   60 x 120 cm

Stairway to heaven   1998   acryl op wand
                                                       acrylic on wall             

Het weerzien   1997   acryl op karton
Meeting again                                  

De aarde is ons huis    1997    acryl op papier
Earth is our house                                       

Beschikbaarheid binnen deze serie: 
zonder titel (2008), The wall (2007)

naar meer schilderijen
jump to more paintings 

www.robbloemendaal.nl op nieuwe locatie

Jump to English version

Mijn website www.robbloemendaal.nl is tijdelijk verhuisd naar dit weblog, waar een selectie van mijn ruimtelijk werk, schilderijen en tekeningen is te zien.

In mijn werk komen maatschappelijke betrokkenheid en verbondenheid met de natuur tot uiting. Ik laat mij inspireren door de relatie tussen mens en natuur. Omdat de mens zelf ook natuur is, gaat het daarbij ook over de relatie tussen de mens en zichzelf. Het werk dat hieruit ontstaat heeft een verhalend karakter en bevat vaak verborgen details. Evenwicht, tijdsverloop, beperkingen en mogelijkheden zijn steeds terugkerende thema’s.

Verder naar Schilderijen of Tekeningen

Ruimtelijk werk:

Presse-papiers: verder naar Presse-papiers

Potlood en papier

Potlood en papier   2015   mixed media   30 x 24 cm

Dit werk is gemaakt direct na de aanslag op Charlie Hebdo in januari 2015. Het was een aanslag op het vrije woord en daarmee op de democratie, die immers wortelt in het vrije woord. 

Het potlood is beschilderd in de kleuren van de regenboog, een symbool voor tolerantie. Daarnaast zijn in kleine cirkels de primaire kleuren te zien, die samen met zwart en wit alle mogelijkheden symboliseren om je in kleur uit te drukken.

              

Bird

Bird   2014   esdoornhout   9 x 23 x 5 cm

Hart voor bomen

Hart voor bomen   2011   hout   3 x 5,5 m

Dit werk is uitgevoerd met stormhout dat na de zomerstorm van 2010 ter beschikking kwam. 

Een groot aantal stammen werd ingegraven en recht overeind tegen elkaar gezet in de vorm van een lindeblad. Lindebomen werden van oudsher geassocieerd met liefde en vruchtbaarheid. Het blad is hartvormig en je kunt er tevens een boom in zien.

Het is een levend werk. De stammen raken vermolmd en vormen een voedingsbodem voor nieuw leven. Aanvankelijk ontstaan mossen en paddestoelen, later hogere planten, heesters en bomen. Er is sprake van twee trage, tegengestelde bewegingen: het verval is een beweging richting de aarde, terwijl het ontstaan van nieuw leven een beweging is richting de hemel. Een oefening in geduld.

Met de gemeente Hengelo is afgesproken dat er geen groenonderhoud wordt gepleegd. De natuur moet er ongestoord haar gang kunnen gaan. Zo kan na verloop van tijd een microreservaat ontstaan met bijzondere planten- en dierensoorten. 

Hart voor bomen lag aan het wandelpad in het verlengde van het Heemafstraatje in Hengelo tot het voorjaar van 2015, toen de gemeente het zonder vooraankondiging heeft vernietigd.

Lighthouse

Lighthouse   2008   hout, glas, veren  
38 x 13 x 14 cm

Lighthouse heb ik speciaal gemaakt voor de verkoopexpositie Vogelvrij, zo vrij als een vogel, die in december 2008 was te zien in de openbare Bibliotheek Beursplein te Hengelo. Deze expositie was een initiatief van het anti-discriminatie bureau Art. 1 Overijssel vanwege de 60^e verjaardag van de Universele verklaring van de rechten van de mens. De opbrengst van deze expositie, waaraan ook 59 andere kunstenaars deelnamen, kwam geheel ten goede aan Amnesty International.

Voor Lighthouse heb ik mij o.a. laten inspireren door de gedachten die Eleanor Roosevelt in 1958 uitsprak over de vraag waar de universele mensenrechten beginnen. Volgens haar was dat op kleine plaatsen: kantoren, fabrieken en werkplaatsen. Als deze rechten daar geen betekenis hebben, hebben ze weinig betekenis elders. Zij vond dat mensenrechten door de gemeenschap gedragen moeten worden, ook in alledaagse situaties.

Lighthouse is gemaakt van een vogelhuisje, zoals dat aan alle deelnemers is uitgereikt. Het is een combinatie geworden van een kapel en een drenkelingenhuisje. Binnenin is een prisma te zien dat licht verspreidt als er zonlicht op valt. Het interieur is bekleed met veren van vrije vogels. De acht ‘potloden’ dragen het waardevolle. Zij symboliseren de gemeenschap en verwijzen tevens naar de schrijfacties van Amnesty International ten behoeve van gewetensgevangenen.

Twin Peaks

Twin peaks   2005   installatie met hout, 
papiersnippers en papier

Met deze installatie vraag ik aandacht voor de relatie tussen ons papierverbruik en het verdwijnen van bossen. Elk vel papier dat geen kringlooppapier is, wordt gemaakt van houtpulp en is zodoende een stukje boom. 

De proefopstelling die hier is weergegeven is feitelijk een voorstudie voor een installatie van ca. 7 x 7 meter, waarbij honderden vellen blanco papier aan bijna onzichtbare draden om hun as wentelen boven twee bijna manshoge kegels: een van verzaagde bomen en een van versnipperd papier. De subtiele, natuurlijke luchtstroom in combinatie met bovenlicht veroorzaakte een voortdurend wisselend beeld in deze bijzondere voormalige fabriekshal.

Celdroom

Celdroom   2005   ruimtevullende installatie in 
voormalige politiecel   2,6 x 3 x 2,2 m

Deze ruimtevullende installatie in een van de cellen van het voormalige politiebureau van Hengelo was o.a. gebaseerd op het gedicht Celdroom van H.M. van Randwijk, verzetsstrijder in de tweede wereldoorlog. 

Op de rechterwand van cel 11 was de tekst ‘gerechtigheid zal wederkeren’ in de muur uitgehakt, welke aan dit gedicht ontleend is. Op de tegenoverliggende wand waren de namen aangebracht van 10 vrouwen die de dupe werden van onrecht en geweld.

Op de tafel stond een metalen etensbak met drie vakken. Stukjes prikkeldraad en witte kwarts naast lydiet, ook wel toetssteen geheten. Lydiet, een zwarte steensoort, werd vroeger gebruikt om de graad van zuiverheid van goud te bepalen. Het betonnen bed was veranderd in een voedertafel, gevuld met een grote hoeveelheid pitten van door vogels verorberde kersen. Op de wand onder het smalle raam was een grote, witte driehoek te zien met zilverkleurige vogels onderweg naar het licht. De gehele vloer was bedekt met een laag eendendons.

Celdroom sloot aan bij de wereldwijde campagne van Amnesty International ter bestrijding van geweld tegen vrouwen.

Hoisting the Blue Peter

Hoisting the Blue Peter   1997   papier maché

Midden op een ranke verbinding tussen een schaalmodel van de aarde en een in veervorm uitgevoerde ‘Blue Peter’ bevindt zich een geblinddoekte vrouwelijke gestalte. 

Een ‘Blue Peter’ is een vlag die gehesen werd vlak voor het vertrek van een zeilschip.

Misschien zullen wij tenslotte broeders zijn 

Misschien zullen wij tenslotte broeders zijn   1997   hout, klei
87 x 126 x 7 cm

Deze bootvormige constructie is voorzien van een sigaarvormig element in de top, dat subtiel in evenwicht is. Onder invloed van luchtstromingen is dit deel draaibaar en kan het op en neer schommelen. Het geheel is zo gemaakt dat het voorste deel van de romp, waarop een groep uit klei gevormde diren staat, op zichzelf kan blijven staan als het achterste deel losgekoppeld wordt. Op dat deel zit een menselijke gestalte.

De titel is ontleend aan een toespraak uit 1854 van Seattle, een indiaans opperhoofd van de Dwamish-stam in het noordwesten van de Verenigde Staten.

                                                                                           Bericht aan de reizigers

Bericht aan de reizigers   1996   mixed media
ca. 180 cm hoog

Dit werk bestaat uit drie boomvormige delen, elk opgebouwd uit hout en zink. Op het hout zijn zinken blaadjes bevestigd waarop de namen zijn gekerfd van achtereenvolgens in de oorlog vermoorde Joodse kinderen, naar Nederland gevluchte kinderen en van Nederlandse kinderen die geboren zijn in het jaar dat Tjernobyl ontplofte (1986). 

Aan de voet ervan ligt achtereenvolgens lydiet, gekleurde stenen en witte kwarts. Lydiet is een steensoort die in de oudheid gebruikt werd om de zuiverheid van goud te meten.

Herdenking staatsgreep tegen Allende in Lambooijhuis

Eergisteren vond in kunstenaarssociëteit Lambooijhuis in Hengelo de opening plaats van een bijzondere expositie. Het ging om de herdenking van de coup van Pinochet tegen de wettig gekozen president van Chili Allende. Dat was op 11 september precies 40 jaar geleden. De hele maand november is de expositie te zien met o.a. foto’s van Allende op De Dag, en zijn enkele dagen na de coup in Washington vermoorde minister van buitenlandse zaken Orlando Letelier.

  Het late zondagmiddaglicht weerspiegelt de ruiten van het Lambooijhuis

  op een foto van president Allende (l) op 11 september 1973

Allende zette zich in voor een Chili dat meer kansen zou geven aan mensen aan de onderkant van de samenleving. Dat viel in slechte aarde bij het rijke deel van de bevolking, zoals grootgrondbezitters. Die zetten de middenklasse op tegen het socialistische experiment van Allende, waardoor de samenleving ontwricht dreigde te raken. Op 11-9-1973 greep een militaire junta de macht, en startte een harde repressie. Allende pleegde zelfmoord, waarna Pinochet 17 jaar lang aan de macht bleef. Er zijn in die tijd 300.000 mensen opgepakt, waarvan er 30.000 langdurig gevangen gezet zijn. Van deze groep zijn er zo’n 20.000 gemarteld. Circa 2000 mensen zijn vermoord, en er zijn 1000 vermisten.

De dag 11 september 1973 is vergelijkbaar met wat 10 mei 1940 was voor ons land. In beide gevallen een machtsovername door een horde gewetenloze figuren, hoewel de uitwerking verschillend was. In Chili volgde meteen terreur, terwijl de nazi’s zich in ons land in het begin nog gedeisd hielden. Maar het aantal doden was hier in Nederland uiteindelijk heel veel groter dan in Chili, wat voor een groot deel veroorzaakt werd door de vervolging van de Joodse bevolking. Misschien dat de nabijheid van de oorlog in de tijd en de enorme effecten van de nazistische repressie het mogelijk hebben gemaakt dat in de jaren 70 Chileense vluchtelingen in ons land met open armen ontvangen werden. Kom daar nu maar eens om!

Hoewel het Lambooijhuis een kunstenaarssociëteit is, spotte ik maar één beeldend kunstenaar. Misschien was er ook een dichter, en in elk geval enkele muzikanten, zoals Ivan Vargas, die zo prachtig “gracias por la vida” (bedankt voor het leven) zong, heel indrukwekkend. Patricia Dávila Carvacho, een van de velen die na de staatsgreep naar Nederland vluchtte, vertelde hoe onder Pinochet heel langgerekte muurschilderingen gemaakt werden, omdat de schilders niet hoger kwamen dan iemand kon schilderen die op de schouder van een ander stond. Die schilderingen verhaalden van wat er gebeurd was. Ze riep kunstenaars op om het verleden vast te leggen.

Met roofvogelshow bij ‘Vogelvlucht’ maakt MHHK bijzondere keuze

De officiële presentatie van het kunstproject ‘Vogelvlucht’, een digitale expositie van het Hengelose internetmuseum MHHK, werd gistermiddag afgesloten met een roofvogelshow. Daar ben ik beslist geen liefhebber van. Ik houdt van vrije vogels, die de lucht doorklieven zoals hen dat goed dunkt. Bij roofvogelshows worden vogels getoond die gevangen worden gehouden. In mijn ogen zijn dat sneue vogels, die alleen op de wieken mogen als hun baasje dat goed vindt. Voor commerciële doeleinden en het vermaak van mensen, die zich vaak niet bewust zijn van wat zij zien. Dat is een treurig lot, voor elke vogel.

   Een kerkuil in een kooitje: wie de vrijheid lief heeft 

   loopt hier niet warm voor

Als ik daar even aan voorbij ga kan ik toch wel enige bewondering opbrengen voor de gewaagde combinatie van een roofvogelshow met het kunstproject Vogelvlucht, waaraan louter Hengelose kunstenaars deelnemen. Bij de start van het project werd aan de kunstenaars als inspiratiebron een gedicht van stadsdichter John Heymans meegegeven, dat eveneens ‘Vogelvlucht’ getiteld is. Het gedicht verhaalt over een duif die op vleugelslag zoekt naar een hoger perspectief, tussen de Hengelose torens vliegt en uiteindelijk landt op het plein. Een vrije vogel, daar zou je je als kunstenaar in kunnen herkennen. En vervolgens worden bij de presentatie van het resultaat door het museum onvrije vogels uit de hoed getoverd: wat een contrast!

Maar dat is nog niet alles. Ingewijden weten dat de Hengelose kunstsector verdeeld is over een belangrijk onderwerp als de vrijheid van meningsuiting. Bestuurders van stichting Ateliers ’93 schreven kort na de eeuwwisseling een dreigbrief om te voorkomen dat pijnlijke zaken uit het verleden besproken zouden worden. Daarmee werd het verleden een taboeonderwerp. Nog steeds is deze aantasting van een fundamenteel recht een heikele kwestie. Je kunt er maar beter je mond over houden. Dat is bizar, want van kunstenaars zou je mogen verwachten dat zij het vrije woord een warm hart toedragen, en dat zij zich er bewust van zijn wat het betekent als een kliekje van kunstenaars/bestuurders gaat bepalen waar anderen het wel en niet over mogen hebben. Het kunstproject Vogelvlucht openbaart nu wat er in de Hengelose kunstsector is gebeurd: een verschuiving van vrijheid naar onvrijheid. Wat een treurige toestand!

Roofvogelshows zijn de laatste jaren flink in aantal gegroeid. Ze worden vaak gebruikt om mensen ergens naar toe te lokken, want veel mensen zijn onder de indruk van deze prachtige vogels. Maar de Werkgroep Roofvogels Nederland (WRN) is faliekant tegen het gebruik (beter gezegd: misbruik) van roofvogels voor commerciële doeleinden, waaronder roofvogelshows. Ook de Vogelbescherming en de Vogelwerkgroep Twente spraken zich uit tegen shows met roofvogels en uilen, en met hen nog meer dan 100 andere organisaties. De nadelen van deze shows zijn groot. De betroffen roofvogels en uilen leven onder omstandigheden die zelfs in de verste verte niets te maken hebben met hun natuurlijke leefwijze. Ter vermaak van het publiek moeten ze kunstjes doen. Ze zitten het grootste deel van de tijd opgesloten. Als exoten en gekruiste soorten ontsnappen, dan kunnen zij een belasting vormen voor de natuur. Meer informatie over de nadelen van roofvogelshows is te vinden op de informatieve site van de WRN.

Hengelo Biennale in Houtmaat met een week verlengd

Kinderen spelevaren tussen het kunstwerk 'Ongestoeld' van Martin Oostenrijk

De eerste Hengelo Biennale op de oevers van de vijver bij de Houtmaat is vanwege grote belangstelling op de valreep met een week verlengd en loopt nu door tot en met zondag 16 juni. Deze expositie 'Plaatsbepaling', waaraan 32 Hengelose kunstenaars deelnemen, is gratis toegankelijk van 10.00 tot 20.00 uur. De ingang is iets voorbij de hoofdingang van De Houtmaat aan de Houtmaatweg. Aan de westkant van de vijver zijn ruim 50 kunstwerken te bewonderen. Informatie over de deelnemende kunstenaars is te vinden in het kleine, houten huisje bij de ingang.

  

De Houtmaat is een aantrekkelijke locatie door het water en het vele groen. De natuur is er dominant aanwezig. Vanmiddag moest ik een meikever redden die in mijn glas bier was beland. Die had even een hele goede dag, tenminste dat dacht ik aanvankelijk, maar omdat ik vergat hem af te spoelen kon het wel eens verkeerd met deze mooie drenkeling zijn afgelopen. Bier vormt immers een plakkerig laagje als het opdroogt. Dat zou jammer zijn, want grote kevers zijn al zo zeldzaam, en dat heeft gevolgen voor vogels die zich ermee voeden, zoals klauwieren en klapeksters.

In de vijver huizen twee koppels brandganzen, de kleinste ganzensoort in ons land, met hun vijf jongen.  Soms komen ze op de oever om te grazen, en dat is leuk om te zien. Doorgaans is de Houtmaat een heel rustige plek, maar op zondagmiddag juist niet, omdat er dan in het zomerseizoen levende muziek aan de rand van de vijver te beluisteren valt. Vanmiddag was dat de uit Borne afkomstige Euregio brass band, die er lekker op los speelde. En dan heb je alles bij elkaar: muziek, water, natuur, nu ook kunst, en verder een aangename, ontspannen sfeer en lekker hapjes en drankjes. Dan hoeft alleen het weer nog maar mee te werken.

Expositie Hengelose kunstenaars op Buitenplaats de Houtmaat

Bericht aan de reizigers (detail) in een natuurlijke omgeving bij Buitenplaats de Houtmaat

Eind vorige week werd in het parkbos van de Houtmaat een buitenexpositie opengesteld, waar 52 werken te zien zijn van 32 locale beeldend kunstenaars. Onder de titel Plaatsbepaling is dit de eerste editie van de hiermee in het leven geroepen Hengelo Biënnale. De organisatie berust bij Bureautje Voorwaarts, dat sinds vorig jaar, als reactie op de bezuinigingen van de gemeente op kunst, aan professionele kunstenaars een platform biedt door het organiseren van tentoonstellingen op bijzondere locaties. Plaatsbepaling is tot stand gekomen zonder subsidie, in tegenstelling tot de tegelijkertijd lopende Twente Biënnale in Enschede. De expositie is te zien tot en met 9 juni, dagelijks van 10 tot 20 uur. Inmiddels is de expositie verlengd t/m 16 juni, zie Hengelo Biennale Houtmaat met week verlengd.

Mijn bijdrage aan Plaatsbepaling bestaat uit het werk ‘Bericht aan de reizigers’ uit 1996, dat voor het laatst te zien was in 2006 in het voormalige slachthuis van Oldenzaal. Hier staat het midden in de natuur. Het werk bestaat uit drie samengestelde boomvormige delen, elk opgebouwd uit hout en zink. Op het hout zijn zinken blaadjes bevestigd, waarop namen van kinderen zijn gegraveerd. Zoals van Joodse kinderen die aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog vanuit Duitsland naar ons land zijn gevlucht en stierven in nazi-concentratiekampen. Daarnaast gaat het om kinderen van vluchtelingen die in de jaren ‘90 naar ons land kwamen, en tenslotte om namen van Nederlandse kinderen die geboren zijn in het jaar dat Tjernobyl ontplofte (1986). Aan de voet ligt achtereenvolgens lydiet, stenen van allerlei kleur, en witte kwarts. Lydiet, een zwarte steensoort die ook wel toetssteen wordt genoemd, werd in de Oudheid gebruikt om de zuiverheid van goud te meten.

Hoe gaan we om met vluchtelingen, en is het denkbaar dat onze eigen kinderen ooit vluchteling zouden kunnen worden? Hoe verantwoordelijk voelen wij ons voor hun toekomst? Daarover na te denken kan tot een plaatsbepaling leiden. De vraag hoe wij om willen gaan met vluchtelingen staat juist nu weer in het middelpunt van de belangstelling. Ons land krijgt steeds meer kritiek van o.a. de VN over de behandeling van vluchtelingen. Jaarlijks worden er duizenden gevangen gezet alsof ze crimineel zijn. Amnesty International is een petitie gestart (www.ikschaammediep.nl) om te bereiken dat het vluchtelingenbeleid humaner wordt. Zij vraagt ons om een plaatsbepaling.

Nieuwe kunstroute: van Badgasten naar Watereiland

Badgasten tussen de drukte op de zaterdagse markt

Sinds de onthulling van de bronzen beren op de Markt vorige maand en het gereed komen van het kunstwerk Watereiland op de plek van het voormalige Huys Hengelo  in Thiemsland is het mogelijk om een interessante route te lopen langs kunstwerken in en bij de binnenstad van Hengelo, waarbij soms de natuur ook aan bod komt. De nieuwste aanwinst, Badgasten van Marjolijn Mandersloot, is een goed startpunt. Het werk van Mandersloot is toegankelijk en speels van karakter. Het roept vragen op, bijvoorbeeld waarom een van de vijf beren zo afzijdig bij een lunchroom naar binnen staat te gluren. De enorme beren zijn in stukken gegoten, waarna de delen aan elkaar zijn gelast. Er zit bij elkaar zes ton brons in verwerkt. Het kunstwerk is met 450.000 euro niet alleen het duurste, maar ook het meest omstreden kunstwerk in de stad. Wat er ook over gezegd kan worden, het plein is er in ieder geval op vooruit gegaan. Vooral  kinderen vermaken zich prima met het nieuwe speelgoed. Met de beren als speelplek lijkt een oude wens van hen in vervulling te zijn gegaan. Bomen en een speelplek, dat hadden ze wel gewild een jaar of 15 geleden, voordat die fatale herinrichting van rond de eeuwwisseling van start ging. Uiteindelijk is het er dan toch van gekomen.

Vanaf dit punt is ook nog de Hengelerweendwijzer van Pier van Dijk te zien op de top van de Brinktoren aan de andere kant van de Markt. Een windvaan, voortgedreven door Hengeler Weend, maakt een lange neus naar de omliggende gemeenten, hoewel je ook zou kunnen denken dat die lange neus naar Hengelo zelf wordt gemaakt, als een reactie op het geblunder in het no-nonsense tijdperk. Beslist een mooie manier om zonder molen toch wind te exploiteren.

We lopen naar de voet van de Brinktoren en gaan daar rechtsaf de Beekstraat in. Aan de rechterkant passeren we het Historisch Museum, waar regelmatig kunst wordt geëxposeerd. Van 8 september tot 6 januari is er een expositie te zien van de in 2010 overleden Hengelose kunstenaar Frans Bolsscher: o.a. plastieken van hout en keramiek, en bijzondere  houten stoelen met organische vormen. Helemaal op het einde van de Beekstraat steken we diagonaal het pleintje over en komen dan in de Pastoriestraat, waar enkele van de oudste panden van de stad staan, herkenbaar aan de muren met vakwerk. Halverwege aan de rechterkant staat een groot, roestvrij stalen kunstwerk van Ali Koubaa, die zich heeft laten inspireren door de gevels van oude huizen, die hier in de vorige eeuw gesloopt zijn.

Als we de straat uitlopen staan we recht tegenover de muziekschool, van oorsprong een neoclassisistische kerk uit 1840, die in de jaren ’80 na een lange strijd van de sloop gered is. Links van de kerk staat Zuil met muzieknoten van Caspar Slijpen uit 1995. Dit werk sluit mooi aan bij de ionische zuilen in de voorgevel van dit gebouw.

Hart voor bomen vangt late zonnestralen

Na het oversteken van de brede Deldenerstraat linksaf en na circa 50 meter vervolgens rechtsaf het Heemafstraatje in, de vroegere toegangsweg van Huys Hengelo. Na het bruggetje over de Drienerbeek ligt aan de linkerkant in het gras Hart voor bomen, een verzameling ingegraven stammen van bomen die als gevolg van de zomerstorm van juli 2010 het loodje legden. De stammen zijn aangelegd in de vorm van een lindeblad en vormen een plek waar de natuur ongestoord haar gang kan gaan. Langzaam aan zullen de stammen vermolmd raken en zo steeds meer een voedingsbodem vormen voor nieuw leven. Na verloop van tijd kan hier een microreservaat ontstaan met bijzondere planten- en dierensoorten. Dit ontwerp van mij, dat in 2011 door de gemeente op een kleinere schaal is uitgevoerd, benadrukt de liefde voor het leven en berust op de gedachte dat leven en dood onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Aan het eind van het houten wandelpad bevindt zich een titelloos werk van Dick Cassee uit 1986, dat tot voor kort in de Burgemeester Jansenstraat stond en dat hierheen verplaatst is vanwege de sloop van het oude stadskantoor. Op deze nieuwe plek komt het veel beter tot zijn recht. Het werk van Cassee, een belangrijk grafisch kunstenaar die ook beelden maakt, is vaak een reflectie op waarneming van landschap of architectuur. 

We zijn aangekomen bij het Bevrijderslaantje, waarlangs inmiddels  3  nieuwe kunstwerken zijn geplaatst: werk van Evert Strobos en Jan Baetsen, en daar tussen in het beeld Beschermde gelaagdheid van Ali Koubaa.  We nemen de brug naar het eiland in de opnieuw uitgegraven grachten van Huys Hengelo. Op het hoogste punt is een goed overzicht over het Watereiland van Jeroen Hoogstraten, dat dit voorjaar werd opgeleverd. Het is gesitueerd op de huisplaats van het Huys Hengelo, dat in 1821 werd gesloopt en waarvan de restanten eind vorige eeuw werden opgegraven. Bovenop het eiland zijn een impressie – niemand weet hoe het er precies heeft uitgezien -  van de contouren van het voormalige Huys in een natuurstenen reliëf aangebracht. Hier wordt een aantal keren per dag water opgepompt vanuit de plek waar zich vroeger een waterput bevond, zodat alles onder water verdwijnt, wat ongeveer twee uur in beslag neemt. Als het water op het hoogste niveau is dan opent zich een klep, waardoor het eiland binnen een half uur weer helemaal leeg loopt, waarbij langzaam de indeling van het Huys onthult wordt. Hoogstraten speelt een mooi spel met toedekken en onthullen, parallel aan het verleden, toen de resten van het Huys rond 1916 met aarde en beton werden afgedekt door de Heemaf, en vervolgens in 1995 bij een opgraving weer werden blootgelegd, om niet lang daarna als archeologisch monument weer onder aarde te verdwijnen, met de mogelijkheid om het in de toekomst weer bloot te leggen, mocht daar ooit behoefte aan bestaan. Het werk van Hoogstraten, dat inmiddels ook door eenden, waterhoentjes en reigers ontdekt is, moet je ondergaan. Het is meditatief van karakter en staat net als Hart voor bomen haaks op de snelle wereld waarin wij leven.

Nadat we het eiland verlaten hebben nemen we het wandelpad langs het water, en waar het naar links afbuigt gaan we rechtsaf en volgen deze weg tot aan de drukke Bornsestraat. Daar staat op het parkeerterrein aan de linkerkant De wandelaar van Rein Dool. De roestbruine kleur geeft aan dat het gemaakt is van cortenstaal, wat het een heel ander karakter geeft dan het gebruik van roestvrij staal, zoals we dat bij verschillende beelden al hebben gezien.

Ook dit kunstwerk op de Oude Algemene begraafplaats
heeft bij het verstrijken van de tijd een ander beeld

Vanaf hier kun je linksaf naar de Oude Algemene Begraafplaats, waar tot eind oktober zeven kunstwerken te zien zijn vanwege het honderdjarige bestaan van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud, die een belangrijke rol heeft gespeeld bij het behoud van deze prachtige, zeer oude begraafplaats. Er is o.a. een installatie met dakpannen te zien van Janneke Kornet, waarbij tijd een belangrijke rol speelt, en die daarom goed aansluit bij Hart voor bomen en Watereiland. 
Wie 200 meter te ver vindt kan hier rechtsaf verder gaan tot de stoplichten en vandaar dezelfde richting aanhouden tussen links het kaalslagterrein, waar tot voor kort het oude stadskantoor stond, en rechts het stadhuis. Op de stenen kolommen van het stadhuis zijn de in keramiek uitgevoerde dieren weergegeven uit Dieren en bloemen uit Twente van Riemko Holtrop; de bloemen zijn aan de andere kant van het stadhuis bij de trap te zien. Op het plein achter de vier leilinden ligt Bevrijdingsmonument met duif van Pieter de Monchy uit 1965. Vanaf dit plein kun je op de top van de stadhuistoren de windwijzer De Levensgang van Jan van Eijl en Marie Eitink uit 1963 zien. Die bestaat uit vier beelden: aan de oostkant een kind met bal, op zuid een moeder met kind, op west een grijsaard met stok, en in het noorden de dood. Voor wie deze beelden goed wil bekijken is een verrekijker geen overbodige luxe.

Na een parkeerplaats met gedoemde bomen (ze worden binnen afzienbare tijd gekapt) aan de linkerkant volgen we  direct naar links het eraan grenzende fietspad dat ons naar de Wemenstraat brengt. Daar aan de overkant ligt een tweede oorlogsmonument, gemaakt door Ruurd Hallema, dat de slachtoffers van de 42 bombardementen op Hengelo herdenkt. In het plantsoen daarnaast is een tweede expositie te zien die verbonden is met het honderdjarig bestaan van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud. Deze expositie duurt nog tot eind september.

Met het stadhuis in de rug gaan we hier rechtsaf en komen zo weer op de Markt. De route is 1,5 km lang (totaal 2 km met een bezoek aan de Oude Algemene begraafplaats). Het station en drie parkeergarages liggen op minder dan 300 meter afstand.

Kunst op Oude Algemene Begraafplaats Hengelo

Voor het eerst sinds het begin van deze eeuw is er een expositie van beeldende kunst te zien op de Oude Algemene Begraafplaats aan de Bornsestraat, een van Hengelo's groene longen. In 2001 ging het om werk van enkele Hengelose kunstenaars tijdens de eerste kunstmanifestatie van de onlangs ter ziele gegane Stichting De Hengelo Open. Nu gaat het om zeven kunstwerken die tentoon gesteld worden ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud, de organisatie waaraan we het behoud van deze bijzondere plek te danken hebben.

Hoewel deze expositie al ruim een maand loopt, kunnen bezoekers nog steeds geen informatie aantreffen over titels en makers van het werk. Misschien heeft dat te maken met het feit dat niet iedereen kunst op een kerkhof waardeert, en dat men deze mensen enigszins wil ontzien. Sommige mensen vinden nu eenmaal dat kunst niet op een kerkhof thuishoort, omdat het naar hun mening getuigt van een gebrek aan respect voor de doden. Het kan ook zijn dat men vindt dat je toeschouwers niet met dergelijke informatie moet afleiden, zodat ze geheel zelfstandig een eigen beeld kunnen vormen op kracht van hun eigen fantasie.

In deze installatie van de Utrechtse Janneke Kornet speelt de tijd een grote rol

Een van de meest interessante werken, zo vind ik zelf, ligt op een van de grasvelden achterin. Een groot aantal verweerde, voornamelijk rode, maar ook grijze oud-Hollandse dakpannen is in rijen schuin overeind gezet in de vorm van een rechthoek. Aanvankelijk was het een grotendeels rood vlak midden op een groen vlak, maar inmiddels groeit het gras tussen de pannen door, wat een heel ander rood-groen contrast geeft. Naarmate de tijd vordert zal het groen steeds meer gaan domineren. Je zou de pannen kunnen zien als symbool voor de graven op het kerkhof, voor al de duizenden die daar in de loop van vele eeuwen zijn begraven. Het proces van vergroenen geeft mooi weer hoe met het verglijden van de tijd het verlies van een geliefde uiteindelijk een plaats krijgt, zij het niet meer zo dominant als in het begin, en uiteindelijk vervagend, maar toch nog aanwezig. Deze installatie vind ik hier heel erg passend.

De expositie is naar verluidt te zien tot november. Daarna resteert nog slechts het bekende beeld dat Piet Hamer maakte van Frederika ter Horst, die in 1912 het initiatief nam tot oprichting van de VGO. Aan het honderdjarig bestaan van de VGO is overigens nog een tweede expositie gewijd, die tot eind september te zien is in de Weemenstraat.

Beren op de markt aanwinst voor Hengelo

Hengelo blijft verdeeld over het peperdure berenkunstwerk Badgasten van Marjolijn Mandersloot, dat gisteren onthuld is door Wieger Mulder, wethouder van financiën en cultuur. Weggegooid geld, Hengelo heeft niets met beren, en te eendimensionaal, dat is al tijden de kritiek. Toch zijn er ook talloze Hengeloërs die het mooi vinden en enthousiast reageren, kinderen niet in de laatste plaats. Nu de onthulling achter de rug is kunnen we het kunstwerk aan alle kanten bekijken. Wat is er te zien?

Onthullen Badgasten op de Markt iets over Hengelo?

Mijn eerste indruk is dat de uitvoering nogal grof is. De enorme beren zijn in stukken gegoten, waarna de delen aan elkaar zijn gelast. De vorm doet me direct aan speelgoedberen denken. De voor beren zo kenmerkende klauwen ontbreken en dat bevestigd het beeld. Het zijn gewoon lieverds geworden, waar niemand beducht voor hoeft te zijn. Voor zulke beren  ga je echt niet op de loop, integendeel, je nestelt je ertussen.

De vijf bronzen beren worden omringd door een dozijn ‘waterdruppels’ van prachtig blauw gespoten aluminium. Die vormen samen met de naam Badgasten een blijvende herinnering aan het grote misverstand van Mandersloot, die dacht dat er een waterbassin op de Markt stond, waar zij haar beren in en bij kon plaatsen. Wat zou er uit gekomen zijn als de kunstenares wel goed op de hoogte was geweest? Toen bleek dat er geen druppel water op de Markt te vinden was en de gemeente ook niet van plan was om daar iets aan te gaan doen kwam Mandersloot met het lumineuze idee van metalen waterdruppels en redde daarmee, op één beer na, haar berenfamilie. Daarmee werden de beren wel de meest sneue badgasten die ik ooit heb gezien. Je ziet ze verdwaasd staren naar die druppels: moeten we het daarmee doen?

Wat moet Hengelo nu met deze lieve speelgoedberen, die ook nog eens een lieve duit hebben gekost? Het blijft een knellende vraag, ondanks het enthousiasme bij een deel van de bevolking. Misschien passen de beren goed bij Hengelo omdat Hengelo zelf zo’n lieve en brave stad is. De gemeente is bijvoorbeeld heel coöperatief gebleken toen bestuurders van een door de gemeente gesubsidieerde kunstinstelling in het vorige decennium het kunstbeleid op een onacceptabele wijze onderuit haalden door de vrijheid van meningsuiting in hun eigen organisatie de nek om te draaien. De gemeente deed alsof er niets aan de hand was en werkte braaf mee om het deksel op de beerput te houden. De instelling kreeg zelfs een bak extra subsidie zonder dat er kritische vragen, laat staan eisen betreffende de bestuurlijke integriteit werden gesteld. Het is nooit duidelijk geworden of de toenmalige wethouder van financiën en cultuur, die in de media werd omschreven als iemand die achter de schermen aan alle touwtjes trok, aan de leiband van sjoemelaars liep vanwege grote naïviteit of vanwege angst om zelf bedreigd te worden. De gemeente als speelbal van andere machten, dat is al vaker vertoont. Treurigstemmend in dit specifieke geval is dat het vrije woord, niet alleen een fundamenteel en onvervreemdbaar recht, maar ook de basis van onze democratische rechtsstaat, zo weinig op waarde werd geschat.

Als ik het toneel overzie kom ik op de gewaagde gedachte dat de brave berenfamilie van Mandersloot als portret van de locale overheid in onze stad zeker niet zou misstaan. Mandersloot heeft het waarschijnlijk niet zo bedoeld, maar haar schepping kan zo wel geïnterpreteerd worden. Het lijkt er sterk op dat Hengelo dit confronterende portret heeft verdiend. Het wordt zijn geld dubbel en dwars waard als de gemeente zo niet gezien wil worden en inzet op versterking van het openbaar bestuur. Wat meer helderheid en zelfrespect, maar vooral meer haar op de tanden zou wonderen kunnen doen.

Lees hier meer over de beren, die inmiddels zijn opgenomen in een kunstroute.