Hart voor bomen is verdwenen

Vandaag precies zes jaar geleden raasde een zomerstorm over Twente. Alleen al in Hengelo gingen honderden bomen tegen de vlakte. De gemeente zat met al dat valhout in de maag en riep de hulp in van haar inwoners om met goede ideeën te komen. Daaruit ontstond o.a. Hart voor bomen: ingegraven stammen in de vorm van een lindeblad, een idee van mijn hand, dat de gemeente in maart 2011 heeft gerealiseerd langs het voetpad dat in het verlengde ligt van het Heemafstraatje in Thiemsland, op een steenworp afstand van het centrum. De linde werd in het verleden gezien als de boom die geweid was aan de liefde en de vruchtbaarheid.

Hart voor bomen                                                    juli 2012

De gemeente gaf een eigen invulling aan het ontwerp, dat uitging van een constructie van 10 bij 15 meter met stammen van verschillende diktes en een enigszins ongelijk niveau, dat aan een kant wat hoger lag dan aan de andere. Het had de illusie moeten wekken dat het uit de grond tevoorschijn kwam, of juist daarin wegzakte. Het ging over leven en dood, dat tweetal dat zo onverbrekelijk met elkaar verbonden is. Met de gemeente had ik afgesproken dat er geen groenonderhoud gepleegd zou worden, zodat uit het dode hout onbelemmerd nieuw leven zou kunnen ontstaan: mossen, paddestoelen, planten, heesters en bomen. Een microreservaat.

Paddestoelen nemen het over                       oktober 2013

In maart 2011 lag er eindelijk een ‘lindeblad’ van circa 3 bij 5 meter, aanzienlijk kleiner dan eigenlijk de bedoeling was. Het werd langzaamaan gekoloniseerd door wilde flora, mossen, korstmossen en paddestoelen. Tijdens de jaarwisseling van 2012/2013 fungeerde het als lanceerplatform voor vuurpijlen, wat vermoedelijk een negatief effect had op de wilde flora. Bijzondere planten werden daarna schaars en er kwamen brandnetels op. Paddestoelen deden het echter prima. In het begin gebruikten mensen het kunstwerk als zitbank, maar met de opkomst van de paddestoelen verdween dat. Wel kwamen ouders met kinderen naar de paddestoelen kijken. Kinderen speelden er ook. Konijnen gingen er poepen. Met het vorderen van de tijd kwamen er zaailingen van bomen op. In 2015 ontstond, zoals ik al verwacht had, een berken/esdoornbosje. De in de grond begraven stammen begonnen echter af te takelen.

Een bosje ontstond                                                juli 2015

Het werd weer voorjaar. Zonder vooraankondiging heeft de gemeente Hengelo Hart voor bomen vernietigd. Misschien dat iemand uit Thiemsland geklaagd heeft, of dat een ambtenaar dacht dat aan dat rommeltje nu eindelijk maar maar eens een eind moest komen. Zo verdween het enige levende kunstwerk van Hengelo, op een moment dat het juist interessant begon te worden. De berken en esdoorns waren ongeveer een meter hoog geworden. Wat zou er gebeurd zijn als ze de kans hadden gekregen om door te groeien? Ze zouden hun takken alle kanten op hebben gestuurd. Het was mogelijk geweest om de vorm van het lindeblad een meter of twee in de hoogte door snoeien in stand te houden, en het daarna vrij te laten. Dat zou een interessant experiment geweest zijn.

Hengelo is niet een stad waar een werk als Hart voor bomen past. Ik heb er daarom vrede mee dat het vernietigd is. Hengelo heeft veel oppervlakte en weinig diepte. De stad is vooral gepreoccupeerd met reuring. Iets wat langzaam in stilte groeit contrasteert te sterk om hier te kunnen overleven. 

Misschien dat het elders een vervolg kan krijgen.

Geslaagde bomenwandeling door ‘arboretum’ Klein Driene

  Uitleg bij een winterlinde nabij de Ockeghemstraat

Gisteren vond een interessante bomenwandeling plaats in de uit de jaren ’50 daterende Hengelose nieuwbouwwijk Klein Driene. Onderzoek van twee leden van de locale afdeling van de KNNV, Gerrit Haverkamp en Jan Zwienenberg heeft uitgewezen dat daar maar liefst 86 soorten bomen staan. Dat is uitzonderlijk veel, waardoor je gerust kunt spreken van een arboretum. De meeste bomen dateren uit de beginperiode en staan zowel op gemeentegrond als op terreinen van woningcorporatie Welbions, die enkele jaren jaren geleden is ontstaan na een fusie van het gemeentelijk woningbedrijf St. Jozef en corporatie Ons Belang. Dat destijds drie partijen tot overeenstemming kwamen om een grote diversiteit aan bomen aan te planten mag best bijzonder genoemd worden. Men had in die tijd ook het lef om te experimenteren met soorten die niet direct bekend staan als straatbomen, zoals honingboom en meelbes, die aan resp. de Diepenbrockstraat en de Wagenaarstraat te vinden zijn. De honingboom is een laatbloeier, die pas in augustus en september heel veel kleine, witte bloempjes tevoorschijn tovert. Die zijn zozeer in trek bij bijen, dat ze zelfs van afgevallen bloemen nog de nectar opslurpen. Het zou mooi zijn als deze bomen meer zouden worden  aangeplant, want bijen zitten laat in de zomer vaak om nectar verlegen, omdat de bloei van veel bloemen over het hoogtepunt heen is. Hopelijk weten de gemeente en Welbions het arboretum in stand te houden en er ook lering uit te trekken. Grotere diversiteit in aanplant maakt een straat of buurt interessant, en ongebruikelijke soorten kunnen het toch langdurig uithouden in stedelijk gebied, zo is in Klein Driene gebleken. 

Kap van Atlasceder bij stadhuis geen uitgemaakte zaak

  De Atlasceder voor het Hengelose stadhuis, gezien vanuit de Burgerzaal

In de vergadering van de commissie Fysiek van eind vorige week over het Definitief Ontwerp van Lange Wemen werd uitvoerig gesproken over de Atlasceder, die gekapt zou moeten worden omdat hij zichtlijnen op het nieuwe plein zou verstoren, een obstakel voor het verkeer zou zijn en niet in de stad zou passen. De stichting Natuur- en Milieuraad pleitte voor het behoud van deze beeldbeplalende boom en overhandigde de voorzitter van de commissie een pak steunbetuigingen. In korte tijd had de stichting ruim 300 handtekeningen en e-mails ontvangen van Hengeloërs die vinden dat de ceder moet blijven. De ceder is gezond, veel groter dan een nieuwe boom, en laten staan is veel goedkoper dan herplant. Bovendien blijft de ceder in de winter groen, en dat kun je niet zeggen van andere bomen in het centrum. De boom geeft dan ook geen bladoverlast.

Mijn eigen inbreng bij de commissie was dat als het echt niet mogelijk is om de ceder op de huidige locatie te handhaven er altijd nog de optie is om de boom te verplaatsen naar een plek op het plein waar zichtlijnen niet verstoord worden. Verplaatsing is volgens BTL, het groenbedrijf waar de gemeente mee werkt, niet duurder dan het planten en verzorgen van een jonge boom tot deze de omvang heeft van de huidige Atlasceder. De afstand die bij verplaatsing overbrugd moet worden is slechts 10 of 20 meter. Met moderne methoden is de slagingskans van een dergelijke operatie bijna 100%, aldus BTL. Zo zou deze ceder, voor veel Hengeloërs een vertrouwd baken op het stenige stadhuisplein, toch voor de stad behouden kunnen blijven.

Het plan om de ceder te kappen gaat volledig voorbij aan de waarde van grote bomen voor de leefbaarheid van onze stad. Onderzoek bevestigt keer op keer dat grote bomen bijzonder waardevol zijn voor de stedelijke leefbaarheid. Een groene omgeving met bomen heeft een positief effect op de gezondheid en leidt tot lagere kosten van zorg en ziekteverzuim. Grote bomen hebben een verkoelend effect wat van groot belang is omdat steden door toenemende verstening steeds meer last krijgen van overmatige zomerhitte. Grote bomen zijn bovendien aantrekkelijk voor flora en fauna en dragen zodoende bij aan biodiversiteit. Grote bomen dragen ook bij aan vermindering van de luchtvervuiling. En last but not least: grote bomen zijn van grote esthetische waarde. Het is daarbij belangrijk om in het oog te houden dat er de laatste 20 jaar veel grote, oude bomen in Hengelo verdwenen zijn, zoals bijvoorbeeld rondom het ROC. Dat proces gaat nog steeds voort. Het bomenbestand van de gemeente is daardoor gemiddeld genomen erg jong. We moeten dan ook zuinig zijn op de oude bomen die we nu nog hebben. Het beste besluit dat de gemeenteraad zou kunnen nemen is deze grote Atlasceder te laten staan.

In de commissie Fysiek bleek vervolgens dat veel partijen er nog niet helemaal uit zijn, en open staan voor de mogelijkheid dat de ceder blijft staan, al dan niet op de huidige locatie.  Pro Hengelo en Christenunie spraken zich uit voor het behoud van de boom, terwijl D’66    aangaf veel voor het behoud te voelen. Burgerbelangen is een van de partijen die de ceder wel kwijt wil. Als enige partij sprak Burgerbelangen zich ook uit tegen een nieuwe grote boom op het plein, met als argument dat de boom daar een sta-in-de-weg zal zijn voor kleine evenementen. Van deze partij moeten we het blijkbaar niet hebben als het om stadgroen gaat. Wethouder Bron kreeg de opdracht mee om een overzicht te maken van de kosten van de drie opties die besproken zijn: kap met herplant, verplaatsing op het plein en de ceder laten staan waar hij nu staat.

Bekijk ook het interview van Rob Lehr van de Natuur- en Milieuraad door RadioHengeloTV: Nieuwsflits van 2 juni (begint bij 2.00 min.).
Meer over de Atlasceder hier

Update: 
http://bomen-in-hengelo.blogspot.nl/2013/06/meerderheid-gemeenteraad-voor-kap.html

Valt Atlasceder ten offer aan Lange Wemen?

Eergisteren meldde TC Tubantia dat de Atlasceder op het Burg. Jansenplein ‘waarschijnlijk’ zal moeten verdwijnen. De boom zou in de weg staan en het uitzicht vanaf de Enschedesestraat op het bordes van het stadhuis belemmeren. Dat laatste is zeker het geval, maar hoe erg is dat? Zonder die boom heb je vanuit de straat vrij zicht op het bordes, maar veel mensen die op de terrassen zitten zullen ook dan niets van het bordes zien, omdat parasols en terrasoverkappingen zozeer het zicht beperken, dat alleen wie in de voorste gelederen zit nog iets kan meekrijgen van wat er op het bordes gebeurt. Hoewel de top ooit uit de boom gewaaid is, heeft de ceder een mooie vorm behouden. Deze boom heeft een diameter van iets meer dan een halve meter en is daarmee geen kleintje meer. Atlasceders zijn snelle groeiers als ze nog jong zijn; deze is misschien nog maar nauwelijks 40 jaar oud. Bijzonder is dat het een van de weinige dikkere bomen is die niet zijn opgesnoeid. Daardoor is het een leuke klimboom voor kinderen.

Zal deze Atlasceder ten offer vallen aan het plan Lange Wemen?

De gemeente wil wel een nieuwe ‘monumentale boom’ planten, en op de in de krant gepubliceerde artist’s impression van de gemeente zien we er een van ongeveer vergelijkbare dikte. Die is wel hoog opgesnoeid, daar kunnen kinderen weinig mee. Als je goed kijkt dan zie je dat het om een plataan gaat, en juist van die boom loopt de binnenstad al over. Spannend kun je die keuze niet meer noemen. Daar komt nog bij dat er, als het allemaal zo doorgaat, opnieuw een naaldboom wordt vervangen door een loofboom. Dat komt wel vaker voor, waardoor het lijkt alsof naaldbomen in ongenade zijn gevallen. Naaldbomen hebben voor op bladverliezende loofbomen dat ze ook ’s winters, als iedereen vanwege het slechte weer de auto pakt, de lucht reinigen. Bovendien is de luchtreinigende werking van platanen niet zo groot vanwege het gladde bladoppervlak. Het zou goed zijn als dit soort overwegingen ook in de discussie een rol gaan spelen.

Het planten van een vergelijkbare ‘monumentale boom’ kan volgens de Natuur- en Milieuraad al gauw zo’n €40.000 gaan kosten. Mijn eigen voorkeur gaat uit naar behoud van de bestaande Atlasceder. Als hij echt in de weg staat, verplaats hem dan! Dat kost ook een lieve cent, maar de vraag is of je daarmee duurder uit bent dan een nieuwe grote boom. Deze optie is binnen de gemeente ook besproken, maar behalve de hoge kosten speelt ook dat er geen garantie is dat verhuizing een succes wordt. Maar dat geldt natuurlijk eveneens voor het verplanten van elke andere grote boom. Voordeel van de ceder is dat je ook ’s winters groen hebt, en dat het leuk is voor kinderen, die er in de binnenstad toch al zo bekaaid van af komen. De Atlasceder, een ondersoort van de Libanonceder, heeft een luchtige kroon die niet zo massief wordt als die van een plataan. Hij vraagt wel ruimte: hij kan op den duur 30 meter hoog en 30 meter breed worden. Ceders kunnen bovendien heel oud worden.

Voor het verplaatsen van een grote boom komt nogal wat kijken. In de eerste plaats heb je tijd nodig, zeker twee jaar, om de wortels zodanig te behandelen dat ze een compacte kluit gaan vormen. Die tijd is er, want het is nog volstrekt onduidelijk wanneer de bouw van Lange Wemen van start zal gaan. Dat gebeurt pas als 70-80% van de commerciële ruimte verhuurd is. Er zijn nog steeds geen handtekeningen binnen. Met het vooruitzicht dat de financieel-economische crisis nog wel vijf jaar kan gaan duren verwacht ik niet dat het storm gaan lopen.

De gemeente laat trouwens weten dat uit het krantenbericht van zaterdag niet de conclusie getrokken mag worden dat wat de ceder betreft de voorkeur van de gemeente gaat in de richting van kap en nieuwe aanplant. Er is nog geen voorkeur bepaald. Tussen 10 en 15 december komt er een inloopbijeenkomst, waar meer informatie wordt gegeven over de inrichting van de openbare ruimte in het plan Lange Wemen, en waar twee modellen worden gepresenteerd: met en zonder ceder.

Nieuwe kunstroute: van Badgasten naar Watereiland

Badgasten tussen de drukte op de zaterdagse markt

Sinds de onthulling van de bronzen beren op de Markt vorige maand en het gereed komen van het kunstwerk Watereiland op de plek van het voormalige Huys Hengelo  in Thiemsland is het mogelijk om een interessante route te lopen langs kunstwerken in en bij de binnenstad van Hengelo, waarbij soms de natuur ook aan bod komt. De nieuwste aanwinst, Badgasten van Marjolijn Mandersloot, is een goed startpunt. Het werk van Mandersloot is toegankelijk en speels van karakter. Het roept vragen op, bijvoorbeeld waarom een van de vijf beren zo afzijdig bij een lunchroom naar binnen staat te gluren. De enorme beren zijn in stukken gegoten, waarna de delen aan elkaar zijn gelast. Er zit bij elkaar zes ton brons in verwerkt. Het kunstwerk is met 450.000 euro niet alleen het duurste, maar ook het meest omstreden kunstwerk in de stad. Wat er ook over gezegd kan worden, het plein is er in ieder geval op vooruit gegaan. Vooral  kinderen vermaken zich prima met het nieuwe speelgoed. Met de beren als speelplek lijkt een oude wens van hen in vervulling te zijn gegaan. Bomen en een speelplek, dat hadden ze wel gewild een jaar of 15 geleden, voordat die fatale herinrichting van rond de eeuwwisseling van start ging. Uiteindelijk is het er dan toch van gekomen.

Vanaf dit punt is ook nog de Hengelerweendwijzer van Pier van Dijk te zien op de top van de Brinktoren aan de andere kant van de Markt. Een windvaan, voortgedreven door Hengeler Weend, maakt een lange neus naar de omliggende gemeenten, hoewel je ook zou kunnen denken dat die lange neus naar Hengelo zelf wordt gemaakt, als een reactie op het geblunder in het no-nonsense tijdperk. Beslist een mooie manier om zonder molen toch wind te exploiteren.

We lopen naar de voet van de Brinktoren en gaan daar rechtsaf de Beekstraat in. Aan de rechterkant passeren we het Historisch Museum, waar regelmatig kunst wordt geëxposeerd. Van 8 september tot 6 januari is er een expositie te zien van de in 2010 overleden Hengelose kunstenaar Frans Bolsscher: o.a. plastieken van hout en keramiek, en bijzondere  houten stoelen met organische vormen. Helemaal op het einde van de Beekstraat steken we diagonaal het pleintje over en komen dan in de Pastoriestraat, waar enkele van de oudste panden van de stad staan, herkenbaar aan de muren met vakwerk. Halverwege aan de rechterkant staat een groot, roestvrij stalen kunstwerk van Ali Koubaa, die zich heeft laten inspireren door de gevels van oude huizen, die hier in de vorige eeuw gesloopt zijn.

Als we de straat uitlopen staan we recht tegenover de muziekschool, van oorsprong een neoclassisistische kerk uit 1840, die in de jaren ’80 na een lange strijd van de sloop gered is. Links van de kerk staat Zuil met muzieknoten van Caspar Slijpen uit 1995. Dit werk sluit mooi aan bij de ionische zuilen in de voorgevel van dit gebouw.

Hart voor bomen vangt late zonnestralen

Na het oversteken van de brede Deldenerstraat linksaf en na circa 50 meter vervolgens rechtsaf het Heemafstraatje in, de vroegere toegangsweg van Huys Hengelo. Na het bruggetje over de Drienerbeek ligt aan de linkerkant in het gras Hart voor bomen, een verzameling ingegraven stammen van bomen die als gevolg van de zomerstorm van juli 2010 het loodje legden. De stammen zijn aangelegd in de vorm van een lindeblad en vormen een plek waar de natuur ongestoord haar gang kan gaan. Langzaam aan zullen de stammen vermolmd raken en zo steeds meer een voedingsbodem vormen voor nieuw leven. Na verloop van tijd kan hier een microreservaat ontstaan met bijzondere planten- en dierensoorten. Dit ontwerp van mij, dat in 2011 door de gemeente op een kleinere schaal is uitgevoerd, benadrukt de liefde voor het leven en berust op de gedachte dat leven en dood onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Aan het eind van het houten wandelpad bevindt zich een titelloos werk van Dick Cassee uit 1986, dat tot voor kort in de Burgemeester Jansenstraat stond en dat hierheen verplaatst is vanwege de sloop van het oude stadskantoor. Op deze nieuwe plek komt het veel beter tot zijn recht. Het werk van Cassee, een belangrijk grafisch kunstenaar die ook beelden maakt, is vaak een reflectie op waarneming van landschap of architectuur. 

We zijn aangekomen bij het Bevrijderslaantje, waarlangs inmiddels  3  nieuwe kunstwerken zijn geplaatst: werk van Evert Strobos en Jan Baetsen, en daar tussen in het beeld Beschermde gelaagdheid van Ali Koubaa.  We nemen de brug naar het eiland in de opnieuw uitgegraven grachten van Huys Hengelo. Op het hoogste punt is een goed overzicht over het Watereiland van Jeroen Hoogstraten, dat dit voorjaar werd opgeleverd. Het is gesitueerd op de huisplaats van het Huys Hengelo, dat in 1821 werd gesloopt en waarvan de restanten eind vorige eeuw werden opgegraven. Bovenop het eiland zijn een impressie – niemand weet hoe het er precies heeft uitgezien -  van de contouren van het voormalige Huys in een natuurstenen reliëf aangebracht. Hier wordt een aantal keren per dag water opgepompt vanuit de plek waar zich vroeger een waterput bevond, zodat alles onder water verdwijnt, wat ongeveer twee uur in beslag neemt. Als het water op het hoogste niveau is dan opent zich een klep, waardoor het eiland binnen een half uur weer helemaal leeg loopt, waarbij langzaam de indeling van het Huys onthult wordt. Hoogstraten speelt een mooi spel met toedekken en onthullen, parallel aan het verleden, toen de resten van het Huys rond 1916 met aarde en beton werden afgedekt door de Heemaf, en vervolgens in 1995 bij een opgraving weer werden blootgelegd, om niet lang daarna als archeologisch monument weer onder aarde te verdwijnen, met de mogelijkheid om het in de toekomst weer bloot te leggen, mocht daar ooit behoefte aan bestaan. Het werk van Hoogstraten, dat inmiddels ook door eenden, waterhoentjes en reigers ontdekt is, moet je ondergaan. Het is meditatief van karakter en staat net als Hart voor bomen haaks op de snelle wereld waarin wij leven.

Nadat we het eiland verlaten hebben nemen we het wandelpad langs het water, en waar het naar links afbuigt gaan we rechtsaf en volgen deze weg tot aan de drukke Bornsestraat. Daar staat op het parkeerterrein aan de linkerkant De wandelaar van Rein Dool. De roestbruine kleur geeft aan dat het gemaakt is van cortenstaal, wat het een heel ander karakter geeft dan het gebruik van roestvrij staal, zoals we dat bij verschillende beelden al hebben gezien.

Ook dit kunstwerk op de Oude Algemene begraafplaats
heeft bij het verstrijken van de tijd een ander beeld

Vanaf hier kun je linksaf naar de Oude Algemene Begraafplaats, waar tot eind oktober zeven kunstwerken te zien zijn vanwege het honderdjarige bestaan van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud, die een belangrijke rol heeft gespeeld bij het behoud van deze prachtige, zeer oude begraafplaats. Er is o.a. een installatie met dakpannen te zien van Janneke Kornet, waarbij tijd een belangrijke rol speelt, en die daarom goed aansluit bij Hart voor bomen en Watereiland. 
Wie 200 meter te ver vindt kan hier rechtsaf verder gaan tot de stoplichten en vandaar dezelfde richting aanhouden tussen links het kaalslagterrein, waar tot voor kort het oude stadskantoor stond, en rechts het stadhuis. Op de stenen kolommen van het stadhuis zijn de in keramiek uitgevoerde dieren weergegeven uit Dieren en bloemen uit Twente van Riemko Holtrop; de bloemen zijn aan de andere kant van het stadhuis bij de trap te zien. Op het plein achter de vier leilinden ligt Bevrijdingsmonument met duif van Pieter de Monchy uit 1965. Vanaf dit plein kun je op de top van de stadhuistoren de windwijzer De Levensgang van Jan van Eijl en Marie Eitink uit 1963 zien. Die bestaat uit vier beelden: aan de oostkant een kind met bal, op zuid een moeder met kind, op west een grijsaard met stok, en in het noorden de dood. Voor wie deze beelden goed wil bekijken is een verrekijker geen overbodige luxe.

Na een parkeerplaats met gedoemde bomen (ze worden binnen afzienbare tijd gekapt) aan de linkerkant volgen we  direct naar links het eraan grenzende fietspad dat ons naar de Wemenstraat brengt. Daar aan de overkant ligt een tweede oorlogsmonument, gemaakt door Ruurd Hallema, dat de slachtoffers van de 42 bombardementen op Hengelo herdenkt. In het plantsoen daarnaast is een tweede expositie te zien die verbonden is met het honderdjarig bestaan van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud. Deze expositie duurt nog tot eind september.

Met het stadhuis in de rug gaan we hier rechtsaf en komen zo weer op de Markt. De route is 1,5 km lang (totaal 2 km met een bezoek aan de Oude Algemene begraafplaats). Het station en drie parkeergarages liggen op minder dan 300 meter afstand.

Steenstapelen op groen eiland Huys Hengelo

Verdringt steen ook hier het groen?   

Gisteren heeft een enorme kraan een groot aantal stenen en zakken zand op het groene eiland in Thiemsland afgezet. De gemeente trekt heel wat uit de kast bij de aanleg van wandelpaden en een amfitheaterachtige constructie met uitzicht op het waterkunstwerk, dat eind vorig jaar is aangelegd bovenop de vroegere huisplaats van het in 1821 gesloopte Huys Hengelo. Er komen daarnaast in de loop van mei nog schanskorven waarin Bentheimer zandsteen wordt aangebracht. Dat zal gedeeltelijk nieuw materiaal zijn, maar deels ook bestaan uit een groot aantal bouwresten van de havezate, die in 1995 bij opgravingen aan het licht kwamen. Hopelijk wordt het groene karakter van het eiland, dat erg in trek is bij watervogels, niet al te zeer aangetast.

Gelukkig worden er ook bomen geplant op de plek waar ooit een boomgaard stond. Ik zou het zelf geen gek idee hebben gevonden als de gemeente er voor had gekozen om daar een nieuwe boomgaard aan te leggen. Dat zou mooi in aansluiting zijn geweest bij de wens van de Bomenstichting om stadsboomgaarden aan te leggen. De gemeente heeft evenwel gekozen voor witte berken. Al met al lijkt het een aardig project, hoewel ik vermoed dat de kosten voor grijs en groen wel erg uit elkaar zullen lopen. Wat het hart van Hengelo nodig heeft is meer groen; stenen hebben we in overvloed!

Maak het groen!

Op 21 maart, de eerste lentedag, is het weer boomplantdag, waar Hengelo met nog 8 andere Overijsselse gemeenten aan mee doet. Heel toepasselijk presenteert de gemeente tevens de eerste ideeën voor een nieuw groenplan. ‘Maak het groen!’ is het onderwerp van een speciale Trefpunt bijeenkomst, die om 20.00 uur in de stadhuishal begint en waarbij iedereen zich op de hoogte kan stellen en mee kan discussiëren over dit belangrijke onderwerp. “Hengelo is een groene stad en wil dat blijven. Dat blijkt ook uit een grote betrokkenheid van de Hengeloërs bij het groen in hun stad. Groen is een voorwaarde voor een gezonde leefomgeving, en daar wil de gemeente zuinig op zijn. Hengelo wil af van het idee dat groen een ‘decor’ is, een soort vanzelfsprekend en luxe behang.”, aldus de gemeente in een vooraankondiging op haar site.

Omgewaaide wilg aan de plassen van Rientjes

Het groenbeleid van de gemeente wordt met argusogen gevolgd sinds zij vorige herfst in een onbewaakt ogenblik de indruk wekte dat 8000 bomen met kap bedreigd werden. Dat werd overigens door wethouder Janneke Oude Alink tegengesproken, en de gemeenteraad kwam tot de slotsom dat het beter was om pas op de plaats te maken en eerst tijd te investeren in het ontwikkelen van een samenhangend groenbeleid alvorens ingrijpende maatregelen te nemen. Daarvoor is nu de eerste stap gezet.

Kwaliteit gaat voor kwantiteit, werd vorige herfst gesteld. Maar wat is kwaliteit, en bovendien hoe meet je het? Daar zijn veel antwoorden op te geven. Als voorbeeld neem ik hier een wilg die een aantal jaren geleden is omgewaaid. Hij is een meter dik en ligt aan de noordkant van één van de plassen van Rientjes in het toekomstige Weusthagpark. Hij zit nog met één wortel in de grond, waardoor het grootste deel van de kroon gewoon doorgroeit. Midden op de horizontale liggende stam zijn inmiddels polsdikke uitlopers ontstaan. Je zou kunnen redeneren: deze boom is omgewaaid, kwaliteit 0, dus weg ermee. Maar je kunt ook heel anders denken: een oude wilg is een boom die veel insecten trekt, en dus van belang is voor veel vogels. De boom is omgewaaid, maar groeit gewoon door alsof er niets gebeurd is, en laat ons daarmee niet alleen zien hoe sterk de natuur is, maar ook hoe je een klap te boven kunt komen. Deze boom leert ons lessen, en heeft zodoende in deze visie juist een hoge kwaliteit!

Dramatische overlast door vallend blad

Eikenblad bevat looizuur, waardoor het trager verteert

Van bomen heb je drie keer last, heet het in sommige kringen: eerst de bloemen, dan de vruchten en daarna de blaadjes. TcTubantia besteedde vorige week liefst een hele pagina aan het treurige lot van de heer Kok, die al jaren strijdt tegen de overlast van vallend blad van 4 aanpalende gemeentelijke eiken achter zijn tuin in de Roershoek. Zijn gazon heeft er zo onder te leiden dat zelfs zijn tuinman er geen gat meer in ziet. Het kost Kok een hoop geld om het blad te laten verwijderen, want het valt niet alleen op zijn gazon, maar ook in goten en op zijn platte dak. Hij zou graag zien dat de gemeente deze kosten op zich neemt. Inmiddels liet wethouder Janneke Oude Alink weten dat blad juridisch gezien eigendom wordt van degene op wiens terrein het valt. De bladeren van de vier eiken die op het grondstuk van de heer Kok vallen worden daarmee zijn eigendom en dus ook zijn verantwoordelijkheid. Het staat hem vrij om ermee te doen wat hij wil, maar één ding kan hij niet en dat is de gemeente aansprakelijk stellen voor de opruimkosten. Van kap van de eiken kan al helemaal geen sprake zijn, aldus Oude Alink. In de bomenverordening van de gemeente is opgenomen dat natuurlijke verschijnselen zoals bladval geen reden kan zijn voor kap. Gelukkig maar, want anders was het einde zoek.

Inlandse eiken worden bezocht door heel veel soorten insecten, en deze rijkdom trekt weer veel vogelsoorten aan. Daar zou je ook van kunnen genieten! Het gezang van allerlei vogels op de vroege ochtend is immers een prachtig begin van de dag. De frustratie over gevallen blaadjes verdwijnt dan vanzelf naar de achtergrond. Je zou ook nog de tuininrichting aan kunnen passen, geeft Gerda van Olfen-Leferink in een ingezonden brief als tip mee, en als al het andere faalt is het altijd nog mogelijk om te verhuizen naar een van de vele appartementencomplexen die onze stad rijk is. Daar ben je echt van alle ellende verlost.

Argumenten tegen bomenkap

Opdrukkende boomwortels kunnen een reden zijn om bomen
te kappen, zoals bij dit voetpad langs de Woolderesweg        

Voor wie bezwaar wil maken tegen dreigende bomenkap is een goede argumentatie van groot belang. Een bezwaarschrift tegen een verleende kapvergunning maakt geen enkele kans als de argumentatie niet deugt. Het is daarom belangrijk om hier goed over na te denken. Begin met de vergunning: klopt het wat erin staat? Soms wordt kap gemotiveerd met het argument dat bomen slecht groeien, aangetast zijn door ziekte of zwammen, of een gevaar vormen of een sta-in-de-weg zijn. Soms is dat zo, soms ook niet, en in dat laatste geval spelen er waarschijnlijk andere argumenten. Het kan bv. zijn dat er iemand over geklaagd heeft (blaadjes, schaduw), dat een ambtenaar vindt dat die boom daar niet hoort, de boom uit de mode is geraakt of dat de gemeente wil bezuinigen op groen, zonder dat dit hardop gezegd wordt.

Er zijn algemene argumenten tegen bomenkap en specifieke argumenten tegen de kap van deze ene boom of boomgroep. Specifieke argumenten wegen zwaarder dan algemene. De boom in kwestie is monumentaal, beeldbepalend, de enige in de straat, oud, gezond of staat niemand in de weg, dat zijn allemaal specifieke argumenten. Algemene argumenten zijn ondersteunend: bomen dempen verkeerslawaai, reinigen de lucht, beperken gezondheidsproblemen, verlagen stookkosten van nabij gelegen huizen, dempen zomerhitte, verhogen de waarde van onroerend goed, etc. Een algemeen argument kan in een specifieke situatie toch een grotere rol spelen, bv. op een plek met veel luchtvervuiling is elke boom van belang voor het reinigen van de lucht en het beperken van gezondheidsschade voor de omwonenden. Ook de boomsoort kan in zo’n situatie nog een rol spelen: een altijd groen blijvende conifeer gooit hoge ogen als het gaat om het reinigen van de lucht van giftige stoffen. Loofbomen laten immers hun blad vallen, zodat ze in de winter de lucht niet langer kunnen filteren. 


Dit is deel 3 van een serie over bezwaar maken tegen bomenkap. Lees ook deel 1 en deel 2.

Groeiend verzet tegen Blekers natuurwet

Aalscholvers in het Hengelose Weusthagpark                           

Wat is natuur nog in dit land?

Een maaiveld met een borderrand
Drie plastic rozen op een vaas
Een schilderij waarop een haas
Een vogelkooitje aan de wand
Dat is natuur, in Nederland

Geïnspireerd door de beginregel van het gedicht De Dapperstraat van de grote dichter J.C. Bloem zou een toekomstige dichter op deze manier uiting kunnen geven aan de verbleking van de natuur in ons land. Zo’n vaart als in het gedicht zal het in werkelijkheid wel niet zo snel lopen, maar een feit is dat onze natuur flinke klappen zal krijgen als de nieuwe Wet Natuur van staatssecretaris Bleker in werking treedt. Bleker wil 70% van het budget voor natuur wegbezuinigen, de bescherming van een groot aantal natuurgebieden opheffen en de beschermde status van zo’n 80 dier- en 100 plantensoorten elimineren. Noodzakelijke verbindingszones tussen natuurgebieden worden nauwelijks nog aangelegd, landschappelijke waarde en ongereptheid zijn zaken die er niet meer toe doen, en vogels, dassen en andere dieren mogen opzettelijk verstoord worden. Jagers krijgen ruim baan om nog meer diersoorten te bejagen, ook in natuurgebieden! In 1995 was er juist kamerbrede overeenstemming dat de jacht in natuurgebieden niet thuishoort. Zaken waar tientallen jaren voor gestreden is worden in één klap onderuit gehaald. In de nieuwe natuurwet is er weinig voor nodig om afschotvergunningen te verstrekken. Zo is bv. alleen al het voorkomen van (vermoedelijke!) schade aan de visserij (dus ook de sportvisserij) genoeg om een vergunning af te geven om aalscholvers te schieten. Momenteel geldt nog de regel dat er alleen afschotvergunningen voor aalscholvers kunnen worden verleend als bewezen is dat ernstige schade wordt toegebracht aan de beroepsvisserij. Volgens Nico de Haan, ambassadeur van de Vogelbescherming, zijn die bewijzen tot nu toe niet geleverd. Door de nieuwe wet kan er straks op ruime schaal op aalscholvers gejaagd worden. Maar ook ganzen en andere trekvogels zullen de dupe worden. De toename van de jacht zal een sterk verstorende werking hebben, en dat zullen recreanten ook merken. Dieren zullen schichtiger worden. Er valt straks minder te zien.

Terwijl voor de Rijksoverheid de zorg voor de natuur geen issue meer is, laten steeds meer betrokken burgers zien dat zij wel hart hebben voor de natuur. Vorige week donderdag is de Partij voor de Dieren een sympathieke actie begonnen om een protestbos tegen de nieuwe Wet Natuur te planten. Iedereen kan voor 5 Euro een boom kopen. De stand staat inmiddels op ruim 22.000 bomen. Komende zaterdag worden ze geplant op een locatie in de provincie Utrecht. Kopers kunnen ze zelf poten of dat vrijwilligers laten doen. Maar ook daarna kunnen nog steeds bomen gekocht worden.

Bomen medicijn tegen depressie

Onze ogen zijn afgesteld op groen                                                

Een groene omgeving geeft een goed gevoel, zo blijkt uit vele onderzoeken. Dat is eigenlijk ook wel logisch, omdat de mensheid sinds onheugelijke tijden in het groen heeft geleefd. Het is door de verstedelijking een beetje uit beeld geraakt, maar de natuur is ons thuis, daar hebben we altijd deel van uit gemaakt. Je merkt het nog aan de grote gevoeligheid van onze ogen voor de kleur groen. Ooit, toen we nog te midden van de natuur leefden, was dat een overlevingsfactor.

Het is al langer bekend dat vitamine G ook op een andere manier werkt. Bomen reinigen de lucht van fijnstof, een bijzonder schadelijke component van luchtvervuiling, die aantasting veroorzaakt van hart en longen. Recent Amerikaans onderzoek wijst in de richting dat fijnstof  echter ook verantwoordelijk is voor het veroorzaken van depressies. Onderzoekers lieten muizen lucht met veel ultrafijnstof (PM2,5) inademen, vergelijkbaar met lucht in straten met veel auto’s, terwijl een controlegroep gezuiverde lucht voorgeschoteld kreeg.  Na een periode van 10 maanden vertoonde alleen de fijnstofgroep symptomen van depressie. Het fijnstof veroorzaakt ontstekingsreacties in het lichaam, die op hun beurt depressies veroorzaken. Ook stelden de onderzoekers vast dat deze muizen een slechter geheugen hadden en dat zij minder goed ruimtelijk inzicht ontwikkelden. Een reden te meer om zuinig te zijn op onze bomen!

Natuur- en Milieuraad Hengelo bestaat 40 jaar

Eind vorige week vierde de Natuur- en Milieuraad Hengelo haar 40-jarig jubileum. De gemeente bood de stichting bij deze gelegenheid een herdenkingsboom aan. Wethouder Janneke Oude Alink en bestuursvoorzitter Johan Lensink plantten samen een moerascypres in de buurt van de Drienerbeek in de wijk Thiemsland, niet zo ver van het bomenhart dat daar begin dit jaar is aangelegd.  Onder de genodigden waren mensen van het eerste uur. De NMRH, waarin o.a. leden van natuurverenigingen als IVN, NIVON en KNNV deelnemen, heeft in de loop van al die jaren veel zaken opgepakt, zoals de bodemvervuiling en het transport van chloor dwars door de stad. De raad houdt bestemmingsplannen tegen het licht en kijkt kritisch naar kapvergunningen. Als daar aanleiding toe is, dan wordt bezwaar gemaakt of druk uitgeoefend bij raadscommissies en politieke partijen, zoals onlangs nog bij het bezuinigingsvoorstel dat het kappen van 8000 bomen behelsde. De Natuur- en Milieuraad kan nog steeds mensen gebruiken die zich willen inzetten voor een groene en leefbare stad. Lees meer op hun site.

Hengelose markt vergroent

Een week geleden is begonnen met de aanplant van zeven platanen van 15-20 cm dikte aan de zijde waar tot juli van dit jaar  de omstreden stalen ‘lichtlindes’ stonden opgesteld. Nu het werk er bijna op zit ziet het plein er meteen al een stuk beter uit, ook al zijn de takken kaal vanwege het gevorderde seizoen. In totaal staan er nu 21 platanen rond het plein, en dat is een heel verschil met vlak na de geflopte herinrichting van de binnenstad rond de eeuwwisseling. Wat een kale en grijze boel was het toen, en wat is daarover veel geklaagd! Uiteindelijk erkende de gemeente dat het concept waarmee destijds gewerkt was, chique en no-nonsense, verkeerd had uitgepakt. De lichtlindes belandden op de schroothoop en nu staan daar echte bomen. Gemeente, ga zo door en herstel de blunders uit het verleden!

Bomenstichting maakt doorstart

De mammoetboom in het Enschedese Ledeboerpark is met
31 meter de hoogste van ons land                                     

De 3000 donateurs van de Bomenstichting kregen deze week bericht dat de organisatie een doorstart zal maken. In juni gaf de landelijk opererende stichting al aan dat ze eind dit jaar de deuren zou sluiten als gevolg van het wegvallen van overheidssubsidies. Dat had te maken met de enorme bezuinigingen op natuur, die de regering aan het doorvoeren is. Men wilde het niet op een faillissement aan laten komen. Daarom is het kantoor inmiddels gesloten en het personeel ontslagen. Gelukkig blijft de Bomenstichting bestaan, al is het dan als vrijwilligersorganisatie, net zoals bij het ontstaan in 1970. Per 1-1-2012 komt er een nieuw bestuur en een nieuwe, door actieve vrijwilligers gedragen werkorganisatie op een ander adres.

De Bomenstichting heeft zich al 41 jaar lang ingezet voor een duurzame, boomrijke leefomgeving in stad en land. Bomen zijn van grote waarde voor mensen, maar worden desondanks geregeld als wegwerpproducten behandeld. De Bomenstichting bood vaak tegengas en heeft daarbij duizenden bomen kunnen redden, waaronder tientallen monumentale bomen. De doorstart maakt het mogelijk om met dit werk door te gaan, hoewel het wegvallen van zeven betaalde krachten wel zijn tol zal eisen. In elk geval blijft de zeer informatieve site bestaan. Daar is bijvoorbeeld informatie te vinden over wat te doen bij dreigende kap. Ook het register van monumentale bomen, dat circa 10.000 items bevat, is veilig gesteld. In een tijd waarin de natuur er niet meer zo toe lijkt te doen hebben we een organisatie als de Bomenstichting hard nodig.

Veel verzet tegen kap van 8000 Hengelose bomen

Nadat de Natuur- en Milieuraad Hengelo haar grote bezorgdheid over de bezuinigingsplannen van B&W om 8000 stadsbomen te kappen aan alle gemeenteraadsfracties had kenbaar gemaakt verscheen gisteren een informatief artikel in TC Tubantia, waarin wethouder Janneke Oude Alink van Groen Links uitlegde dat Hengelo er ‘netto’ niet op achteruit gaat wat het aantal bomen betreft. De gemeente heeft namelijk een compensatieplicht, wat inhoudt dat elders in de stad, zoals in het Weusthagpark, duizenden nieuwe bomen geplant gaan worden. Ze zei er niet bij dat dat veel geld gaat kosten. Nog afgezien van de kosten voor het kappen van 8000 bomen is met de aanplant van een gelijke hoeveelheid nieuwe bomen een flinke bak geld nodig. Dat lijkt in tegenspraak met de bezuinigingsoperatie op groen, maar het werkt als volgt. De gemeente haalt 8000 bomen weg langs de straten in de wijken en poot nieuwe in parken en bosplantsoenen, waar het noodzakelijk onderhoudsniveau veel lager ligt. De winst zit in dat veel lagere onderhoudsniveau, waardoor op termijn toch een grotere besparing wordt bereikt dan de investeringen die met de kap en herplant gepaard gaan.

Niets aan de hand dus? Wat de wethouder niet vermeldde is dat je weer helemaal opnieuw moet beginnen. De herplant bestaat doorgaans uit boompjes van 6-7 cm dik, wat waarschijnlijk in geen verhouding staat tot wat er gaat verdwijnen. Veel mensen, zo blijkt ook uit reacties van lezers op de site van TC Tubantia, willen liever groen direct in hun naaste omgeving dan ergens ver weg. Dat heeft gewoon veel voordelen. Zo is het bv. een feit dat de prijzen van onroerend goed hoger liggen als er in de naaste omgeving veel groen is. Ook voelen mensen zich prettiger bij het zicht op groen. De wethouder wil laten onderzoeken of de bomen die verdwijnen vervangen kunnen worden door een ander type groen, zoals struiken. Maar struiken hebben ook regelmatig onderhoud nodig, tenzij het van die laagblijvende bodembedekkertjes zijn. Moet je het als buurt daar dan mee doen?

Gaat het er straks zo uitzien? (archiefopname)                              

De wethouder schermt ermee dat veel bomen staan te ‘verpieteren’, omdat ze niet voldoende ruimte hebben om te groeien. “Dan kun je ze beter weghalen en nieuwe planten op een betere plek, waar ze wel kunnen groeien.”  Blijkbaar is er decennialang door de gemeente zo weinig in bomen geïnvesteerd dat inmiddels 8000 bomen geen kant op kunnen door gebrek aan leefruimte, als het al zo is. Is kappen dan de enige oplossing? Je kunt toch ook de leefruimte vergroten? Veel bomen staan strak in steen ingesnoerd: doe daar eens iets aan!

Vanavond valt in de gemeenteraad een besluit over de radicale kapplannen. Gisteren bleek er in de raad veel weerstand te bestaan, zowel binnen de coalitie als bij de oppositie. Ook veel lezers van TC Tubantia reageerden op de site van de krant en de reacties logen er niet om: volkomen gestoord, meteen kappen dat college, gemeente kan beter de bijl in het ambtenarenapparaat zetten. De teneur van het overgrote deel van de reacties was er een van onbegrip, zowel over het plan als over het feit dat het verdedigt wordt door een wethouder van Groen Links. Wordt er soms een spelletje gespeeld met de wethouder? Waar is trouwens haar eigen visie?

Bomen zijn roetfilters en verminderen luchtvervuiling

Het radicale plan van de gemeente Hengelo om een kwart van de bomen langs straten en pleinen te kappen roept gelukkig verzet op. Verscheidene raadsfracties hebben zich voorgenomen om vanavond bij de behandeling van de bezuinigingsplannen in de gemeenteraad op dit punt moties of amendementen in te dienen. Hier gaat men niet in stilte aan voorbij en dat is maar goed ook, want daar zijn bomen te belangrijk voor.

 

 

Magnolia is een fraaie boom die veel NO2 uit de lucht haalt                                 

Bomen hebben esthetische waarden, ze zijn mooi door hun vorm, kleur of bloeiwijze, en natuurwaarden: ze brengen de natuur in de stad, o.a. door voedsel en beschutting te geven aan vogels, eekhoorns en andere dieren. Dat bomen daarnaast ook milieuwaarden hebben en bijdragen aan een goed leefmilieu is iets dat we ons pas laat zijn gaan realiseren. De kennis van de luchtreinigende werking van bomen is bepaald nog niet overal doorgedrongen, terwijl dit aspect steeds belangrijker wordt vanwege de luchtvervuiling en de klimaatverandering. TC Tubantia berichtte op 17-10-2011 in het artikel ‘Nederland meest vervuilde land Europa’ dat ons land wat luchtvervuiling betreft in de top 3 zit van alle 27 EU-landen. Daar blijft het niet bij, want recent onderzoek heeft uitgewezen dat roetfilters voor auto’s weliswaar het grovere fijnstof afvangen, maar niet het voor de gezondheid veel schadelijker ultrafijnstof. Dat gaat gewoon de lucht en onze longen in, met als resultaat een geschatte 18.000 voortijdige sterfgevallen ten gevolge van luchtverontreiniging per jaar, wat neerkomt op circa 12% van de jaarlijkse sterfte. Uit ander onderzoek is gebleken dat bomen juist uitstekende luchtreinigers zijn (‘Stadsbomen voor een goede luchtkwaliteit’, Bomennieuws lente 2006), hoewel er tussen de verschillende soorten grote verschillen bestaan. Sommige soorten, zoals groenblijvende naaldbomen, vangen veel fijnstof weg, terwijl bv. gewone acacia, kronkelwilg en magnolia vooral stikstofdioxide, een giftig uitlaatgas van auto’s, uit de lucht halen.

 

 

Hengelo heeft 50.000 gemotoriseerde voertuigen en wordt aan drie kanten door snelwegen omgeven. Vergeleken met andere steden als Deventer (69.000 bomen op 100.000 inwoners), en Utrecht (één boom per 2 inwoners) loopt Hengelo bepaald niet voorop met het aantal van 33.000 (geregistreerde) bomen op 80.000 inwoners. Daar komt nog bij dat de gemiddelde leeftijd van onze bomen ligt op 33 jaar, wat duidt op een verhoudingsgewijs jong bestand, dat nog weinig zoden aan de dijk zet. In 2015 gaan strengere EU-normen gelden om de gezondheidsschade door luchtvervuiling te verminderen. Ondertussen worden de snelwegen verbreed, gaat de maximumsnelheid omhoog en neemt het gemotoriseerde verkeer toe, en met dat alles ook de uitstoot. Is het dan verstandig om 25% van de bomen langs straten te verwijderen?

8000 bomen kappen is kapitaalvernietiging

Veel eiken langs de Jan Gossaertstraat staan opgesloten in stoep en parkeerplaatsen

Het Hengelose plan om 8000 bomen langs straten te verwijderen om daarmee de kwaliteit van het groen te verhogen en tegelijkertijd op onderhoud te bezuinigen heeft nogal wat vragen opgeroepen, zowel bij de leden van natuurorganisaties als bij raadsleden. Wat voor effect heeft dit plan op het leefklimaat in de stad? Hoe komt men aan het getal van 8000 te verwijderen bomen? Speelt de behoefte aan parkeerplaatsen hierbij een rol? En hoe wordt kwaliteit omschreven?

De beoogde teruggang van 33.000 naar 25.000 bomen betreft alleen de geregistreerde bomen, en dat zijn bomen langs straten en pleinen, dus in de wijken. Bomen in bosplantsoen zijn niet geregistreerd en het schijnt de bedoeling te zijn dat bosplantsoen gebruikt wordt voor herplant. Daar hebben bomen alle ruimte om uit te groeien tot ‘kwaliteitsbomen’ die weinig onderhoud vergen.  Maar bomen in bosplantsoen zijn ook niet veilig, zo hebben we eerder dit jaar kunnen zien in de Hasseler Es. Is er eigenlijk wel ruimte voor al die herplant?

Bomen langs straten hebben vaak weinig groeiruimte meegekregen, zo is de redenering, waardoor ze in hun groei belemmerd worden en in een later stadium hogere onderhoudskosten vergen. Op de foto is goed te zien hoe bomen in de groenstrook aan de linkerkant goed ontwikkeld zijn, terwijl de bomen in de verharding duidelijk in groei zijn achtergebleven, hoewel ze even oud zijn. Daar staan ze ingesnoerd in een stenen ring van 60 cm doorsnede, waardoor ze over weinig regenwater kunnen beschikken. Geen wonder dat ze maar half zo snel groeien als aan de overkant. Maar daarmee zijn het nog niet meteen slechte bomen. Ze dragen bij aan een groene omgeving, ook al is dat minder dan de fors uitgegroeide exemplaren. Toch  zouden bomen in dit soort situaties op grote schaal gekapt kunnen gaan worden. Dat zou een aantasting zijn van het groene kapitaal van de stad. Het zou  kunnen betekenen dat hele straten en misschien wel buurten (vrijwel) zonder bomen komen te zitten. En wat is een straat of buurt zonder bomen?

Gaat Hengelo 8000 bomen kappen?

Een prachtige oude Oosterse plataan staat in Oldenzaal.                                  
Hengelo heeft helaas veel van haar oude bomen verloren.                                

Morgenavond vergaderen de gezamenlijke raadscommissies over de bezuinigingsvoorstellen die op 8 en 9 november in de gemeenteraad aan de orde komen. Ook op het onderhoud van de openbare ruimte zal de komende jaren bezuinigd moeten worden, en één van de voorstellen is om het aantal bomen in die openbare ruimte, nu 33.000, te verminderen tot 25.000. Deze afname wordt omschreven als een kwaliteitsverbetering. In het verleden zijn vaak bomen dicht op elkaar geplant, waardoor de kronen en wortels inmiddels in elkaar gegroeid zijn. Als je daar gaat uitdunnen, dan kunnen de resterende bomen zich beter ontwikkelen tot kwaliteitsbomen, zo is de achterliggende gedachte. Dat vergroot de duurzaamheid en verlaagt de kosten. De gerichtheid op kwantiteit moet verlegd worden naar kwaliteit.

Het is mooi dat de gemeente de kwaliteit van haar bomenbestand wil vergroten. Maar wat is kwaliteit? Gaat elke boom die scheef staat of waar wat takken uit gewaaid zijn voortaan voor de bijl? De vraag is of kwaliteitsverbetering  gepaard moet gaan met de kap van 25% van het bomenbestand. Wat betekent dat voor een stad die toch al weinig groen heeft? En waar is dat getal van 25.000 op gebaseerd? Kan het zijn dat een ordinaire bezuiniging op bomen in een jasje van kwaliteitsverbetering wordt gegoten?

Het lijkt nog heel veel, de huidige 33.000 bomen, en zelfs die 25.000 waar de gemeente op in zet. Hoe is het beeld elders? Amstelveen, min of meer vergelijkbaar met Hengelo, heeft er circa 30.000, maar die stad heeft de ambitie om de groenste stad van de Randstad te worden.  Utrecht is weliswaar veel groter dan Hengelo, maar heeft omgerekend naar 80.000 inwoners 40.000 bomen. Deventer, dit jaar uitverkoren tot groenste stad van Europa, heeft 69.000 bomen op 100.000 inwoners, dat is 55.000 op de Hengelose schaal. De nagestreefde 25.000 bomen steken er magertjes bij af. Daar komt nog bij dat 40% van de huidige 33.000 bomen jonger is dan 20 jaar. Het zijn vaak niet veel meer dan struiken op een stokje. En 85% is jonger dan 50 jaar. Bij bomen die een hoge ouderdom kunnen bereiken, zoals eiken, linden en taxus, is dan nog steeds sprake van een jonge boom. Hoge normen aanleggen kan betekenen dat 'kwaliteitsbomen' snel gekapt worden als er door bv. een storm takken uitwaaien. De verwachting is dat ten gevolge van de klimaatverandering aantal en kracht van stormen zal toenemen. Houden we in Hengelo nog wel oude bomen over? Er is al zoveel verdwenen…

In de schaduw van de lichtlindes

Een zware drilboor heeft dagen werk om één van de
fundamenten van de lichtlindes te slopen                  

De lichtlindes die eerder deze week gesloopt werden stonden symbool voor de mislukte herinrichting van de Markt en ruimer gezien zelfs van de binnenstad, die rond de eeuwwisseling flink op de schop ging. Het was een tijd van chique en no-nonsense. Alles moest strak en zakelijk. Dure spiegelende bestrating, dure Noordse leisteen op het stationsplein, een minimum aan groen op de Markt, maar wel stalen ‘linden’. Hoeveel kan een stad verdragen?

Hadden we dit debâcle niet van tevoren aan kunnen zien komen? Iedereen weet toch hoe een aangename binnenstad eruit ziet? Een fontein, bomen, bankjes, afwisseling en intimiteit, bestrating met kleine stenen in warme tinten, dat alles roept een heel ander gevoel op dan het grote grijs dat Hengelo het afgelopen decennium heeft gedomineerd. Er zijn genoeg voorbeelden van steden die een binnenstad hebben waar het wel prettig is om naar toe te gaan. Er valt altijd wel iets van te maken als je de juiste keuzes maakt. Eind jaren ’90 kregen ook kinderen de gelegenheid om iets over de herinrichting van de Markt te zeggen. Bomen en een speelplek, dat kwam eruit. Er werd niets mee gedaan, maar nu komen de bomen er uiteindelijk toch, en als het mee zit kan het berenkunstwerk dat volgend jaar geplaatst wordt een speelplek worden. Eind goed al goed?

Het is bewonderenswaardig dat de gemeente de afgelopen jaren de inwoners alle ruimte heeft gegeven om mee te denken over een nieuwe facelift van het centrum, en dat zij heeft erkend dat het concept chique en no-nonsense, dat de basis vormde van de vorige herinrichting, een verkeerde invalshoek was. Met de sloop van de lichtlindes en de komst van een rij echte bomen wordt de Markt en daarmee ook de binnenstad een stuk vriendelijker.

Roemloos einde voor Hengelose lichtlindes



Met een snijbrander werden de verbindingsstukken 
losgemaakt                                                               

Gisteren is begonnen met de sloop van de zogeheten lichtlindes op de Markt. Met veel fantasie deden de huizenhoge stalen gevaartes wel denken aan met lichtjes behangen leilindes, vandaar de naam. Op de valreep van de vorige eeuw werden ze in het kader van de herinrichting van de binnenstad op de Markt geplaatst, maar al binnen enkele jaren bleek het door een architectenbureau ontworpen ‘kunstwerk’ geen succes. Misschien dat het op een industrieterrein, langs een snelweg of bij een stadion wel tot z’n recht was gekomen, maar in de huiskamer van de stad droeg het megalomane volleybalnet – de omschrijving is van de enkele jaren geleden overleden Amsterdamse dichter  Simon Vinkenoog - duidelijk niet bij aan verbetering van de sfeer en de gezelligheid. Volgens Maarten Hollander van de PvdA-fractie was het de verpersoonlijking geworden van het mislukte marktplein, dat al vanaf het begin ook te leiden had van een fantasieloze legoblokkentoren, sombergrijze bestrating en véél te weinig groen.

  

De onttakelde lichtlindes vlak voordat ze tegen de vlakte gingen

In april 2008 besloot de gemeenteraad dat het ding van de Markt verwijderd moet worden en dat het hele plein in de revisie moet. Sommigen waren niet blij met de sloop van het bouwsel en hadden liever gezien dat het naar een betere locatie verplaatst zou worden. Maar niemand wilde een verhuizing betalen en dat is heel begrijpelijk, want als ik me goed herinner hebben alleen al de funderingen destijds een kapitaal gekost. Pro Hengelo deed vorig jaar nog een aardige poging om alleen de hogere delen te slopen en de onderzijde te behouden en van een overkapping en bankjes te voorzien, maar dit idee haalde het niet. En zo belanden de lichtlindes uiteindelijk op de schroothoop van de geschiedenis om daarmee plaats te maken voor echte bomen.