Quo vadis, Hengelo?

Niet alleen het jaar is voorbij, maar ook het eerste decennium van deze nieuwe eeuw. Wat heeft het ons gebracht? In elk geval het inzicht dat de herinrichting van het centrum, zoals dat rond de eeuwwisseling gestalte kreeg, op een kostbare mislukking is uitgelopen. Nog nooit is er zoveel kritiek over de binnenstad uitgestort als de afgelopen 10 jaren. We zullen nog lang geconfronteerd worden met de gevolgen van de ondoordachte keuze voor een herinrichting volgens het concept ‘chique en no nonsense’. Gelukkig heeft de gemeente erkend dat het anders moet. De metalen bomen op de Markt zullen volgend jaar eindelijk door echte vervangen worden en grote bronzen beren zullen voor extra natuur in de stad zorgen. Misschien wordt het dan toch nog gezellig op de Markt.

Besturen is geen gemakkelijke zaak, ik spreek uit ervaring. Het is niet goed of het deugt niet, en hoe gemakkelijk word je wel niet op het verkeerde been gezet? Wat is de waan van de dag en wat is wijsheid? Zie maar eens een goede keuze te maken uit de wirwar die zich aandient, ik geef het je te doen. Ik heb er dan ook alle begrip voor dat politici wel eens de plank mis slaan. Iedereen maakt fouten, ikzelf niet het minst. Wat me wel van het hart moet is dat de gemeente betere keuzes zou kunnen maken door wat zorgvuldiger te werk te gaan. Dat de mode van grootschalige, kale pleinen geen succes zou worden had ook van tevoren bedacht kunnen worden. Een ander voorbeeld is het Bevrijderslaantje in Thiemsland, ontworpen als een grote asfaltvlakte met op het einde een boompje. Logisch dat de omwonenden daar tegen protesteerden met als resultaat dat er alsnog een bomenrij werd geplant. Hier liep de schade niet in de miljoenen, maar bedroeg slechts een ton.

Veel laat ik hier onbesproken, maar als derde en laatste voorbeeld wil ik nog noemen de herinrichting van de oude begraafplaats, waar 164.000 euro geïnvesteerd wordt in iets wat eigenlijk van zichzelf al goed is. De Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud is al wel tien jaar bezig met de plannenmakerij, zodat het begin geplaatst kan worden in dezelfde tijd als de herinrichting van het centrum. Het lijkt er sterk op dat het plan van de vereniging ook dezelfde uitstraling van no nonsense heeft. Gaan we nog een keer op herhaling? Het is mij trouwens niet helemaal duidelijk geworden waarom daar zoveel geld voor vrijgemaakt is. Heeft het ermee te maken dat een projectontwikkelaar in 2007 aangaf dat het wel mooi zou zijn als de begraafplaats een park zou worden waar de bewoners van de door hem nog te bouwen appartementen fijn konden wandelen? Of is het eerder een uit de hand gelopen hobby van de heer Veelenturf, de ontwerper van het herinrichtingsplan? Zeker in deze tijd van bezuinigingen ga je je afvragen of al dat geld niet zinvoller besteed zou kunnen worden. Je kunt het maar één keer uitgeven, en op is op. Te veel verkeerde keuzes leiden uiteindelijk tot verschraling van openbare voorzieningen, ontevreden burgers en een slecht imago. Hengelo, wees waakzaam!

Terugblik: een jaar lang strijd voor de natuur

Het jaar is praktisch voorbij en wat hebben we nu bereikt als het gaat om de oude begraafplaats?

We hebben bereikt dat de kap met ruim een jaar is uitgesteld. De bezwaarschriften van Sjoerd Heringa en mij hadden een opschortende werking. De bezwaarschriftencommissie adviseerde in maart aan B&W om ons, overigens geheel onterecht, niet ontvankelijk te verklaren. We wisten destijds niet dat dit advies niet deugde, want achteraf bleek dat wij wel degelijk ontvankelijk waren. Anders was een gang naar de rechter zinvol geweest vanwege de fouten in de bij de kapvergunning behorende plattegrond en andere onzorgvuldigheden. B&W besloten om het advies van de commissie op te volgen, maar het broedseizoen was net begonnen en daar kwam nog eens een succesvolle handtekeningenactie bovenop. De kap werd uitgesteld tot oktober. Ik startte dit weblog en schreef een kritische brief aan B&W. In TC Tubantia van 26-5-2010 verscheen een groot artikel over de kwestie en ook Radio Hengelo besteedde er volop aandacht aan. Dat alles leidde eind augustus tot een gesprek met wethouder Oude Alink, die besloot dat de gemeente een klankbordgroep zou samenstellen die de zaak zou bekijken. In september deed adviesbureau Eelerwoude een voor ons gunstig advies om solitaire coniferen en hulsten te behouden. Helaas kregen wij dit advies pas onder ogen na de bijeenkomst van de klankbordgroep, zodat onze inbreng door de slechte informatievoorziening niet optimaal was.

Nog voordat de groep bij elkaar was gekomen was de ontwerper van het herinrichtingsplan, de heer Veelenturf, afgetreden als bestuurder van de VGO. Hij was de kritiek op zijn geesteskind zat. ‘Ik heb er niets meer mee te maken’, ving een donateur uit zijn mond op. Een opmerkelijke wending, waarin de gemeente geen aanleiding zag om het over een andere boeg te gooien en het herinrichtingsplan terug te trekken.

De bijeenkomst van de klankbordgroep leed onder de slechte voorbereiding. Vanwege de vele onzorgvuldigheden had ik geen vertrouwen meer in het proces, zodat ik begin december er uit stapte. Ik stelde alle fracties op de hoogte. Dat werd opgepakt door Pro Hengelo. Er volgde een groot artikel in TC Tubantia van 8 december en het onderwerp figureerde in twee uitzendingen van Radio Hengelo. Tijdens de uitzending van Onder Vuur van 13 december bleek dat wethouder Janneke Oude Alink graag zou zien dat ik zou terugkeren in de klankbordgroep. Daar heb je meer invloed dan erbuiten, zei ze. We kwamen overeen dat we in elk geval rond de tafel gaan zitten. Mijn verwachting is dat het nog wel iets op kan leveren, want de wethouder zit in het college voor Groen Links, een partij die altijd wel oog heeft gehad voor het belang van natuur en milieu. Volgens haar is het zo goed als zeker dat de atlasceder behouden blijft. Verder blijven in elk geval twee andere beeldbepalende coniferen overeind. Veel is het niet, maar we hebben met onze acties wel bereikt dat er geen illegale kap zal plaatsvinden en dat de Flora- en Faunawet zal worden nageleefd. Er valt nog wel het nodige te wensen, bijvoorbeeld dat de natuur in onze stad en speciaal op deze bijzondere plek niet langer een sluitpost is. Natuur in de stad heeft een hoge waarde, daar moeten we zuinig op zijn!

Turbulentie rondom de VGO

     Zaad van een krimlinde gevangen in spinrag

Ondanks de waardering voor de succesvolle strijd voor het behoud van de oude begraafplaats, die de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud ten deel is gevallen, staat haar imago onder druk sinds vorig jaar een begin is gemaakt met de uitvoering van het herinrichtingsplan van de vereniging. Tientallen heesters, waaronder vele oude rododendrons, gingen tegen de vlakte en de stobben werden met gif bewerkt om opnieuw uitlopen te smoren. Het gif was van een soort dat in de wortels trekt en deels in de bodem achter blijft; nogal ridicuul als je bedenkt dat de gemeente nog niet zo lang geleden een vermogen heeft geïnvesteerd om de door industriële activiteiten vervuilde bodem rondom het kerkhof weer schoon te krijgen.

De kaalslag was zeer tegen de wens van de bestuursvoorzitter, de heer Schwartasek. In de loop van 2009 stapte hij op, omdat hij zich niet met de gang van zaken kon verenigen en ook geen kans zag om verandering aan te brengen in het door de heer Veelenturf ontworpen herinrichtingsplan. ‘Het was trekken aan een dood paard’, aldus Schwartasek in TC Tubantia van 24-10-2009. Vice-voorzitter en penningmeester Wim Hilarius gaf als commentaar uiting aan zijn verbazing over de kritiek op de plannen en suste dat een en ander helemaal niet zo ingrijpend is. Inmiddels weten we dat er nog tientallen heesters zullen verdwijnen, en dat in november de kap van maar liefst 46 bomen, ruim 40% van het bomenbestand op het kerkhof, aan de klankbordgroep is voorgelegd. Niet zo ingrijpend, ja, ja. Als het al in de bedoeling had gelegen om de renovatie van het groen op het kerkhof zo stil mogelijk te houden, dan was dat met de ruime aandacht die TC Tubantia aan deze zaak gaf in één klap mislukt.

Naar aanleiding van het krantenartikel dienden Sjoerd Heringa en ik een bezwaarschrift in tegen de kapvergunning, die, heel opmerkelijk, was afgegeven door de heer Rob Hilarius, hoofd van de afdeling Vergunningen van de gemeente en zoon van de vice-voorzitter van de VGO. De hoorzitting van de bezwaarschriftencommissie vond plaats in februari van dit jaar, waarbij ik de kanttekening plaats dat Hilarius sr., vast lid van de commissie, hierbij niet betrokken was.

De woordvoerder van de VGO en nota bene de gemeente was de heer Veelenturf, bestuurder en groencommissaris van de vereniging, maar ook ex-ambtenaar speelvoorzieningen van de gemeente. Veelenturf, naar verluidt de drijvende kracht achter de herinrichting, deed daar uitspraken die later niet in overeenstemming met de werkelijkheid bleken. Zo zouden bijvoorbeeld geen beeldbepalende bomen in het spel zijn, alleen coniferen die slecht zijn of graven ondermijnen zouden in aanmerking komen om gekapt te worden en de appel- en perenbomen zouden behouden blijven: daar viel het nodige op af te dingen. Zo werd nog geen maand later tegen alle afspraken in een gezonde appelboom gekapt. Is de vereniging nog wel een betrouwbare partner?

Daar kwam nog bij dat het bestuur van de vereniging afgelopen voorjaar aangaf aan dat er geen betrokkenheid was geweest van de zijde van de VGO bij de kap van de rododendrons in 2009, een uitspraak die bij de gemeente veel verbazing wekte. Er was volgens de gemeente juist steeds overleg geweest. Vertrouwenwekkend is dat alles niet. Daarnaast is er nog de eenzijdigheid van het herinrichtingsplan. Natuurlijk is de vereniging van oorsprong een club van grafzerkenbeschermers, maar je zou mogen verwachten dat de VGO met de tijd mee zou zijn gegaan, de waarde van de natuurlijke rijkdommen op de oude begraafplaats erkent en niet blijft steken in een uitspraak als ‘de monumenten zijn heilig’. Op het kerkhof ontmoeten leven en dood elkaar: mag het leven voorrang hebben op de dood?

Bijna een eeuw was het imago van de vereniging ongeschonden, maar sinds vorig jaar is het aan slijtage onderhevig. Dat zou het bestuur van de vereniging tot nadenken moeten stemmen.

Hulde voor de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud

De Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud is opgericht als een vereniging van eigenaren van eigen graven op de oude begraafplaats. Begin vorige eeuw lag het kerkhof er verwaarloosd bij en de vooruitzichten werden er niet beter op toen in 1910 de nieuwe begraafplaats aan de Oldenzaalsestraat werd geopend en de gemeenteraad besloot dat er op de oude begraafplaats na 1930 niet meer begraven mocht worden. De ruiming van het oeroude kerkhof aan de Bornsestraat kwam daardoor in zicht. Frederika ter Horst trok zich het lot aan van het bedreigde kerkhof en zocht steun bij notabelen. Haar initiatief leidde tot de oprichting van de VGO in 1912. De doelstelling van de vereniging bestond er uit om er voor te zorgen dat de eigen graven onaangeroerd zouden blijven uit piëteit voor de overledenen. Men trachtte dat doel te bereiken door de graven goed te onderhouden. De gedachte was vermoedelijk dat een goed onderhouden kerkhof minder kans loopt om geruimd te worden dan een verwaarloosde bende. Al snel had de vereniging ruim 400 leden.



Zuidrand met één rij lindebomen                                                    

Ondanks dat de termijn voor ter aarde bestellingen werd verruimd tot 1950 bleef de dreiging van opheffing per 1980, lange tijd een grote zorg voor de vereniging. In de jaren 50 verdween een stuk grond van het kerkhof aan de zuidzijde, daar waar nu de gracht van het vroegere Huys Hengelo ligt. De aanliggende fabriek, de Heemaf, had ruimte nodig voor een doorgang over eigen terrein van de Bornsestraat naar de Bankastraat. Enkele oude krimlindes werden gekapt, waardoor dat deel van de lindelaan nu nog maar één rij bomen heeft. Het pad werd verlegd en een aantal graven werd verplaatst.

De vereniging ijverde in de jaren 50 en 60 voor het behoud van de begraafplaats. ‘Onze stad is bijzonder arm aan stadsgroen en parken’, schreef de heer F. Hulshoff Pol, toenmalig voorzitter, bij het 45-jarig bestaan van de vereniging. ‘Voor alles meen ik echter dat het typische karakter van deze begraafplaats (…) voor het nageslacht bewaard dient te worden, ook en vooral als rustoord voor de levenden in onze volle en jachtige gemeente’, aldus de voorzitter in 1957, die toen nog geen flauw idee had van de jachtigheid van ons huidige bestaan.

Aanvankelijk mislukte de opzet om de overheid zo ver te krijgen dat een monumentenstatus zou worden toegekend, maar uiteindelijk, in 1970, kreeg het kerkhof het predicaat monument. We zijn de vereniging dan ook veel dank verschuldigd voor haar inzet om het kerkhof te behouden. ‘We mogen er blij om zijn dat dit stukje geschiedenis niet door bulldozers en slopers aan de vergetelheid werd prijsgegeven’, schreef Margreet Marang-van Leijden in Twente Intiem van 11 juni 1980. ‘Als niemand er voor gewaakt had, was deze begraafplaats rustig omgeploegd en was er nu misschien een super-supermarkt of een parkeerplaats op verrezen, vol haastige mensen die alleen maar vol zouden zijn van hun Nu’. Of de Heemaf had er zich over ontfermd. Hoewel ik regelmatig kritiek heb en heb gehad op de plannen van de vereniging met betrekking tot de herinrichting van het kerkhof, heb ik veel waardering voor de mensen van de vereniging die zich ingezet hebben om het kerkhof te behouden. Alle lof voor hen, en vooral niet te vergeten voor Frederika ter Horst, die aan het begin stond van de lange strijd voor het behoud van de oude begraafplaats!

Wintertij

Vandaag is de kortste dag en daarmee begint de winter, die overigens al weken in het land is, officieel. De oude begraafplaats lag er werkelijk prachtig bij onder een dik sneeuwtapijt. Elk takje was bezet met ijskristallen van opgevroren nevel en dat gaf het geheel een sprookjesachtig aanzicht.  Het was flink koud en er was dan ook verder geen mens te zien. Des te meer vogels, die druk in de weer waren om hun kostje bij elkaar te scharrelen. Eksters, vlaamse gaaien en merels, en ook veel mezen, die de coniferen afschuimden op lekkere hapjes zoals spinnetjes en insecten.

Nu alle andere bomen kaal zijn is het goed merkbaar hoe belangrijk coniferen en hulsten zijn, vooral voor insecteneters zoals mezen. Maar ook andere vogels vinden er beschutting tijdens koude nachten. Niet alleen de dieren zijn er blij mee; ook voor wandelaars en andere bezoekers van het kerkhofje is het prettig dat er nog wat groen over is in het barre winterse landschap. Het valt dan ook moeilijk te begrijpen waarom de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud en de gemeente aankoersen op vrijwel de volledige verwijdering van de coniferen en grote hulsten op de begraafplaats. Het lijkt wel alsof ze er een hekel aan hebben. ‘Open, alles moet open’, zou de ontwerper van het herinrichtingsplan, de heer Veelenturf, volgens een bezoeker tijdens een rondleiding in mei gezegd hebben. Als je alles open wilt hebben, dan zijn hulsten en coniferen natuurlijk een gigantische sta-in-de-weg met hun dichte, vaak ondoordringbare en altijd aanwezige bladermassa. Wat jammer voor vereniging en gemeente dat adviesbureau Eelerwoude nu net in september heeft geadviseerd om de solitaire coniferen en de grote hulsten te laten staan. Ze zorgen in de winter voor volwassen groen en ze zijn van belang voor vogels en eekhoorns, aldus het advies. Tijdens de bijeenkomst van de klankbordgroep op 10 november kregen we niet de indruk dat de vereniging en de gemeente zich iets van dat advies hadden aangetrokken, want ze legden ons de kap voor van alle coniferen, met uitzondering van enkele taxusbomen. Helaas werden wij pas achteraf op de hoogte gesteld van het advies van Eelerwoude. Wel hebben we enkele coniferen kunnen redden, maar we houden het gevoel dat er hier iets niet klopt!

De begraafplaats in de media

Naar aanleiding van mijn terugtreden uit de klankbordgroep Oude begraafplaats verscheen vorige week een groot en kritisch artikel in TC Tubantia van 8 december, waarop door enkele mensen is gereageerd, o.a. met een uitvoerige ingezonden brief van de hand van de heer Nijhof, die er op wijst dat de gemeente in het verleden al vaker ‘fantastisch’ gemodificeerd heeft in het centrum, zoals het marktplein en het Stationsplein. Deze volledig mislukte herinrichting roept nog steeds veel emoties op, zoals opnieuw weer blijkt nu een meerderheid in de gemeenteraad heeft besloten dat er beren op de weg komen. En nu de oude begraafplaats?

Verdwijnt deze rijk begroeide muur of niet?                                 

Zondag werd ik geïnterviewd door Radio Hengelo in het programma Nieuwsvizier, en maandag kreeg ik tijdens de uitzending van het programma Onder Vuur nog eens de gelegenheid om hier iets over te zeggen. Leo Janssen van Pro Hengelo steunde ons actiecomité tegen de bomenkap.  Volgens wethouder Janneke Oude Alink van Groen Links zou de betonnen muur achter op het kerkhof niet gesloopt worden. Dat zou wel heel erg mooi zijn, want deze muur is begroeid met dichte klimop, die in de herfst bloeit en laat in de winter bessen draagt, wat voor veel vogels een uitkomst is, omdat juist dan het meeste andere voedsel op is. Ook biedt deze plek veel dekking voor mezen en zwartkoppen. Enkele dagen geleden zat er zelfs een sperwer verscholen. Het verhaal lijkt echter te mooi om waar te zijn, want tot nu toe ontvingen we informatie dat de muur weg moet en vervangen zal worden door een modern hek. Daarvoor moeten dan wel een paar bomen wijken, en natuurlijk ook de klimop. Het wordt er niet helderder op, vooral ook omdat de wethouder beweerde dat alleen ik moeite zou hebben met de gang van zaken. Hoewel ik de enige ben die zich heeft teruggetrokken uit de klankbordgroep, onderschrijft het hele actiecomité mijn kritiek, en de wethouder zou dat inmiddels moeten weten. Zij heeft mij naar aanleiding van een brief van Leo Janssen uitgenodigd voor een nieuw gesprek.

Goed nieuws voor boombeschermers

Steeds vaker komen burgers in actie tegen het verdwijnen van groen in de woonomgeving. Bezwaar maken tegen voorgenomen kap heeft voor omwonenden doorgaans geen zin als ze er geen belang bij hebben. In dat geval wordt je bezwaar terzijde gelegd en wordt je niet ontvankelijk verklaard. Bij de bepaling of je in je belangen geschaad wordt door kapplannen wordt gekeken of je vanuit je huis of tuin zicht hebt op de betreffende boom, of dat je er in de buurt woont. Vorig jaar kwam daarover meer duidelijkheid dankzij een uitspraak van de rechtbank te Utrecht (LJN: BH 3305). Mensen die tot op 100 meter afstand wonen en geen zicht hebben op de te kappen boom zijn belanghebbende, alsook degenen die tot op 200 meter afstand wonen en er wel zicht op hebben. In deze gevallen is men verplicht inhoudelijk in te gaan op de bezwaren. De rechtbank overwoog verder, en dat is hier een belangrijk punt, dat onder bijzondere omstandigheden van het voorgaande kan en moet worden afgeweken. Bijvoorbeeld als er sprake is van een beeldbepalende of monumentale boom, die een bijzondere waarde vertegenwoordigt, of bij grote aantallen bomen in een stadspark, een bos of op een soortgelijke locatie, zoals de oude begraafplaats. In deze gevallen kunnen ook mensen die verder weg wonen als belanghebbende aangemerkt worden.

Sjoerd Heringa en ik hebben een jaar geleden bezwaar gemaakt tegen de kap van tientallen bomen op het kerkhof aan de Bornsestraat. We werden door de commissie voor de bezwaarschriften niet ontvankelijk verklaard, omdat we er allebei te ver van af wonen. Eigenlijk was dat niet terecht volgens de nieuwe jurisprudentie. Zelf waren we destijds niet van deze nieuwe ontwikkeling op de hoogte, dus de rechter kwam er niet aan te pas. Dat is jammer, want het is niet ondenkbeeldig dat de kapvergunning voor vernietiging in aanmerking zou zijn gekomen vanwege de onzorgvuldige voorbereiding.



Rijpe lijsterbessen met één van de beeldbepalende coniferen  (archieffoto)                            

Ondanks de niet-ontvankelijk verklaring heeft de commissie onze bezwaren inhoudelijk beoordeeld, maar vond daarbij geen aanknopingspunten om de kapvergunning te vernietigen. Wij gaven o.a. aan dat bepaalde bomen een landschappelijke of beeldbepalende waarde hebben. Tijdens de hoorzitting verklaarde echter de heer Veelenturf, de ontwerper van het herinrichtingsplan, bestuurder van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud en tevens voor deze gelegenheid de woordvoerder van zowel VGO als de gemeente, dat de te kappen bomen ‘zeker’ geen landschappelijke of beeldbepalende waarde hebben. Dat is onlangs gelogenstraft door adviesbureau Eelerwoude, dat bijvoorbeeld de vier grote coniferen midden op het oudste deel van het kerkhof bestempelde als beeldbepalend. De commissie geloofde de heer Veelenturf op zijn woord en adviseerde het college van B&W de kapvergunning in stand te houden. Het college volgde dat advies in maart van dit jaar op. En nu zitten we met de gebakken peren. Maar misschien is het nog niet te laat…

Onder Vuur

Op maandag 13-12 komt de gang van zaken rond de oude begraafplaats aan de orde tijdens de uitzending Onder Vuur van Radio Hengelo. De uitzendlocatie is zoals gebruikelijk café Het Uurwerk aan de Langestraat en de radio heeft politici uitgenodigd om hun licht over deze zaak te laten schijnen. Het programma wordt uitgezonden van 21 tot 23 uur, maar dit item staat voor 22.00 uur op de rol. Iedereen is welkom en wie wil kan gebruik makken van  de interruptiemicrofoon.

Het kerkhof komt ook aan bod tijdens de uitzending van Nieuwsvizier, ook op Radio Hengelo, van zondag 12-12, en wel om 12.00 uur.
Radio Hengelo zendt uit via de kabel op 104.1 FM en via de ether op 105.8 FM.

De prijs van heiligheid

De Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud is opgericht in 1912 als een vereniging van eigenaren van graven op de oude begraafplaats, en het is dan ook te begrijpen dat deze organisatie het belangrijk vindt dat de grafmonumenten behouden blijven. Ook vanuit cultuurhistorisch oogpunt is het van belang ze te blijven koesteren. Maar hoe ver moet je daarin gaan? Sommige zijn heel bijzonder, zoals de oudste steen uit 1625, het graf van de laatste heer van Huys Hengelo, of het symbolistische graf van Carolina Lodder. Als je die voor al het andere wilt laten gaan, dan zal iedereen dat begrijpen. Maar als de VGO alle monumenten als heilig ziet, zoals ik gisteren beschreef, dan zal vroeg of laat al het andere wat daarvoor een bedreiging vormt onder vuur komen te liggen. Dan hebben we het over lindebomen van ongeveer een eeuw oud. Dat kan leiden tot beschadiging van deze bomen, bijvoorbeeld door het afzagen van wortels, of zelfs van een deel van de voet van de betreffende boom, om zo de graven te ontzien. Dat is eind vorige eeuw al eens gebeurd bij twee lindebomen vlakbij de ingang. Destijds, er was nog geen achteringang, had het tot doel om de laan breder te maken, zodat je gemakkelijker met een vrachtwagentje het terrein op kon voor het uitvoeren van onderhoud. Dergelijke beschadigingen maken de linden kwetsbaar. In het ergste geval kan de heilig verklaring van de grafstenen leiden tot een nieuwe kapvergunning voor alle lindebomen die schade aan de graven veroorzaken. Is dat wat we willen? Ik heb het stadsdeelhoofd de heer Huisstede afgeraden om dat spoor te volgen. De lindelaan is een van de weinige voorbeelden van een gave laan beplant met oude krimlinden, die in ons land nog te vinden is. Daar moeten we zuinig op zijn.

Heilig, heilig, heilig

Tijdens de rondleiding van de klankbordgroep op de oude begraafplaats vertelde de heer Schoolkate, groencommissaris van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud, dat de hulstboom aan de rechterkant van de lindelaan weg moet, omdat de schors is weg geknaagd door de konijnen. Binnen een jaar of twee zou het anders toch gedaan zijn met deze boom. Dat is nog maar de vraag, want dit jaar is hij weer goed uitgelopen, en hij heeft ook normaal gebloeid. In tegenstelling tot de andere door de konijnen beschadigde hulst is er hier geen sprake geweest van veel bladverlies. Er zitten weliswaar geen bessen aan, waar andere hulstbomen uitbundig mee pronken, maar dat komt omdat dit een mannelijke hulst is. Hulst is tweehuizig en alleen aan de vrouwelijke bomen komen de bekende opvallend rode bessen. Overigens hebben de konijnen pas de vorige winter hun tanden in de schors gezet, terwijl de kapvergunning voor deze boom dateert van september 2009, toen er nog geen enkele beschadiging had plaatsgevonden. Schoolkate had dan ook nog een tweede argument waarom deze boom moet wijken. Er zou een wortel gaan in de richting van een naburig grafmonument, dat daardoor ondermijnd zou worden. ‘De monumenten zijn heilig’, zei hij. We geloofden hem op zijn woord.

Later vertrouwde ik het niet meer en ik ging op onderzoek uit. Ik doorzocht de bodem tussen de boom en de grafsteen ernaast, die inderdaad een heel klein beetje scheef staat. Er was geen wortel te zien. Blijkbaar is er sprake van een gewone verzakking, zoals bij oude grafstenen wel vaker voorkomt. Er gaat wel een wortel in de richting van een wat verder weg gelegen graf, maar van ondermijning is niets te zien. Het klopt weer eens niet wat er beweerd werd. Het voelt alsof we te grazen zijn genomen.

De verdwenen appelboom

Oude hoogstam fruitbomen zijn hele mooie bomen, maar ze zijn gaandeweg zeldzaam geworden, omdat het fruit lastig te plukken is en het noodzakelijke onderhoud je al voor even grote problemen stelt. Achter op de oude begraafplaats staan er nog vier: twee perenbomen, een appelboom en een dikke pruimenboom. Relicten uit een voorbije tijd, toen ze samen met andere fruitbomen deel uitmaakten van de boomgaard die ooit bij het huis hoorde van de doodgraver in het poortgebouw. De appelboom die ik vorige herfst fotografeerde was in maart van dit jaar ineens verwenen. Het was een mooie en gezonde boom die flink wat fruit droeg. De valappels leverden nog een aardig maaltje voor vogels en andere dieren. Deze boom, die op grond van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud stond, was dikker dan 20 cm en is klaarblijkelijk geveld zonder kapvergunning. Dat was tegen alle afspraken in. De gemeente was niet op de hoogte, dus lijkt het er op dat de VGO hier op de een of andere manier verantwoordelijk voor was. ‘We kunnen er niet steeds bij blijven staan’, zei de stadsdeelbeheerder eind vorige week berustend. Een kwalijke zaak. Waarom moest deze boom verdwijnen? En wat kunnen we nog meer verwachten?

Vruchtbare aarde?

Als lid van de klankbordgroep Oude Begraafplaats viel eind vorige week voor mij het doek. Ik ben eruit gestapt. De dag ervoor was er een bespreking geweest met het stadsdeelhoofd en met de stadsdeelbeheerder. We kregen inzage in de bij de herinrichting behorende detailkaarten, iets wat eigenlijk al in augustus zou gebeuren. De kaarten zagen er prima uit: in één oogopslag was het helder dat de toverhazelaar bij de ingang van de oude begraafplaats gehandhaafd blijft en dat de ernaast staande kleine, roodbladige esdoorn gaat verdwijnen. Vakwerk dus. Wat ik me pas achteraf realiseerde is dat het wel erg vreemd is dat er in juni 2009 al detailkaarten beschikbaar waren, maar dat dit niet voorkomen heeft dat de gemeente in september van dat jaar een ondeugdelijke kaart bij de kapvergunning heeft gevoegd. Het contrast tussen die twee kaarten is enorm.

Tijdens de bespreking bleek dat de gemeente voor het gehele terrein, dus ook het deel dat in bezit is van de VGO, een dikte van 20 cm als grens heeft aangehouden waarboven een kapvergunning moet worden aangevraagd. Er werd gesteld dat voor de kap van een aantal bomen aan de westrand van het kerkhof geen kapvergunning nodig was, omdat ze nog geen 20 cm dik zouden zijn. Dat heb ik naderhand gecontroleerd. Wat bleek? Drie bomen zijn dikker dan 20 cm! Alweer een misser, bovenop al die andere. Hoe veel kun je hebben? Voor mij was het er één te veel.

Op zich is het maar een verkeerde inschatting, en ik weet uit ervaring hoe gemakkelijk dat gaat. Het komt echter bovenop al die andere zaken, die ook anders bleken te zijn dan voorgespiegeld, of waar sprake was van onzorgvuldig handelen. Telkens duiken er weer verrassingen op. Het lijkt er op dat VGO en gemeente hun zaakjes niet op orde hebben en ik heb er dan ook geen vertrouwen meer in dat er voldoende zorgvuldigheid betracht wordt en dat de natuurlijke kwaliteiten van deze bijzondere plek naar waarde geschat worden. Ik ben er van overtuigd dat zowel de gemeente als de VGO zich betrokken voelen bij de oude begraafplaats, en dat zij vol goede bedoelingen zijn. Er is echter te veel mist geweest en er liep te veel spaak. Voor mij was de maat vol. Ik heb de wethouder en alle gemeenteraadsfracties inmiddels ingelicht.

Een pleidooi voor zorgvuldigheid II

In het vorige artikel gaf ik enkele voorbeelden van een gebrekkige informatieverstrekking, maar helaas staan deze niet op zichzelf. Er is het afgelopen jaar ook veel mist ontstaan door onvolledige en onjuiste uitspraken van de zijde van voorstanders van de herinrichting van de oude begraafplaats. Zo heb ik al eerder enkele uitspraken belicht van toenmalig wethouder de heer Weber, die in de gemeenteraadsvergadering van februari stelde dat bomen gebouwen ondermijnen, wat niet correct is, en dat coniferen niet passen bij linden, wat slechts een kwestie van smaak is en zeker geen objectief gegeven.

Naar later bleek heeft de vertegenwoordiger van de Vereniging Gemeenschappelijk Onderhoud tijdens de hoorzitting van de commissie voor de bezwaarschriften in februari met zijn uitspraken meer vragen opgeroepen dan dat hij helderheid bracht. De coniferen midden op het kerkhof zouden de graven ondermijnen, maar dat is schromelijk overdreven. Alleen de coniferen die graven ondermijnen of slecht zijn zouden gekapt worden, maar dat bleek tijdens de klankbordbijeenkomst op 10 november toch weer anders te liggen. Dat de hulst bij de ingang in de knel zou komen door een lindeboom langs de laan is geen correcte weergave van de werkelijkheid, om maar eens wat te noemen. Verder zouden er zeker geen beeldbepalende bomen in het geding zijn. Uit de rapportage van adviesbureau Eelerwoude bleek onlangs echter dat het wel degelijk gaat om een aantal beeldbepalende bomen, namelijk de atlasceder, vier grote coniferen midden op het oudste deel van het kerkhof, en enkele die langs de Bornsestraat staan. Verwarrend allemaal.

Eigenlijk is alles begonnen met de ondoordachte kap van tientallen rododendrons in het voorjaar van 2009. Er is niet goed over nagedacht en men had beter kunnen wachten tot alle vergunningen rond waren. Volgens een bestuurder van de VGO is er vergif aangebracht op de stobben om opnieuw uitlopen te voorkomen. Dat vind ik bijzonder kwalijk, omdat het een nodeloze actie was. Er bestaat apparatuur om wortelresten weg te vrezen, en die zal ook ingezet worden zodra de kap van bomen achter de rug is. Bovendien gaat het hier om een natuurrijk gebied waar het gebruik van gif al helemaal niet op zijn plaats is. In april van dit jaar gaf het verenigingsbestuur aan dat de groencommissarissen van vereniging met de kap van de rododendrons en de manier waarop een en ander is uitgevoerd ‘helaas’ geen bemoeienis hebben gehad. De gemeente weerspreekt dat echter. Hoogst merkwaardig allemaal en bepaald niet bevorderlijk voor het vertrouwen.