De wereld vergaat, maar nu nog even niet

Een spannende tijd

Achterblijvers graveerden tekeningen op wanden

van tempels en paleizen na de ineenstorting

van de Maya-stadstaat Tikal in het noorden van

Guatamala in de 9e eeuw als gevolg van o.a. grote
bevolkingsgroei; © 1976.

Vandaag vergaat de wereld, althans volgens sommigen. Schuivende aardplaten en aardbevingen, omkering van de polen en zondvloeden, en een de aarde geselende komeet. Uit een berg bij Bugarach, een klein Frans dorpje in de Pyreneeën, zou een ruimteschip opsteigen met aliens die iedereen die vandaag rond of op die berg zit in veiligheid zullen brengen. De politie heeft de wegen erheen afgezet om een run op de berg te voorkomen. Wat een prachtig verhaal! In ons land vertrouwd Pieter van der Meer uit Kootwijkerbroek op de grote reddingsboot in zijn tuin om samen met zijn familie de rampspoed van het einde der tijden te overleven. En dat allemaal omdat een periode in de Maya-tijdrekening vandaag afloopt. Het gaat om het einde van het 13e baktun, een periode van circa 394 jaar in de zogenaamde Lange Telling, de historische tijdrekening van de Maya's, die begint op 11 augustus 3114 v.Chr. Het is min of meer vergelijkbaar met het einde van een eeuw in onze eigen jaartelling, zoals we kort geleden nog meegemaakt hebben. Ook toen was er onrust. Computers zouden ontregeld raken, vliegtuigen zouden uit de lucht vallen en de samenleving zou in een chaos storten. Er gebeurde niets van dat alles.

De wereld vergaat

Wie denkt dat de wereld vergaat, heeft echter groot gelijk: dat gaat inderdaad gebeuren, alleen niet vandaag. Zoals alles in de natuur zit er zowel aan de aarde als aan de zon een begin en een einde. Tegen het einde van haar levensduur wordt de zon instabiel en dijt ze uit tot een rode reus, waarbij de buitenste schil tot ver voorbij de baan van Venus komt. Daar zal de aarde niet tegen bestand zijn. Maar dan zijn we een slordige vijf miljard jaar verder. Dichterbij is de botsing met een enorm brok ruimtepuin, zoals dat 60 miljoen jaar geleden gebeurde. De klap was toen zo groot dat de wereldwijde dominantie van dinosauriërs volledig weggevaagd werd. Het leven nam daarop een totaal andere wending. Een herhaling zou dramatische gevolgen hebben voor onze menselijke samenleving. Gelukkig komt zo’n dreiging ‘out of the blue’ maar sporadisch voor en bovendien wordt ruimtepuin steeds meer in kaart gebracht. Mocht er iets groots op ramkoers liggen en bijtijds ontdekt worden, dan kunnen we zelfs proberen met waterstofbommen het ding uit koers te brengen. Zo zou het dan toch nog goed kunnen aflopen.

De aarde is een kippenhok

Waar we veel meer van te vrezen hebben is het gevaar dat onder onze neus ligt. Het is zo dichtbij, dat we het amper zien. Dat gevaar zijn wij zelf. Een eeuw geleden waren we met bijna 2 miljard, nu zijn we met 7 miljard, en binnen 40 jaar zal dat zijn aangegroeid tot 9 miljard. Van al die miljarden mensen willen er steeds meer een tweede huis, een derde auto en een vierde jaarlijkse vliegvakantie. Dat gaat niet. De aarde raakt nu al overbelast. We vissen de zeeën leeg, kappen enorme oppervlaktes bos, en we ontregelen het klimaat. We vinden ons het meest intelligente wezen op aarde, maar zijn we wel intelligent genoeg? We handelen nog steeds vanuit oeroude reflexen: pak wat je pakken kan. Dat is een heel natuurlijke reactie. Als een vos in een kippenhok binnendringt, dan doodt hij alle kippen, ook al heeft hij er aan een genoeg om zijn honger te stillen. De wereld is een heel groot kippenhok, en wij zijn de vos. Alleen kunnen we er niet uit. Dat betekent dat we ons moeten aanpassen aan de situatie. Kunnen we dat ook?

Grenzen trekken

Behalve archaïsche reflexen spelen ook ideeën in ons hoofd ons parten. Veel mensen die onder de indruk zijn van onze technische vooruitgang denken dat we de natuur in onze zak hebben, dat wij mensen heersen over de natuur. Misschien is dat ook wel zo op de vierkante micrometer, maar verder gaat het niet op. Zoals alle levende wezens is immers ook de mens onderhevig aan de wetten van de natuur. Een van die wetten luidt dat als een soort zich niet of onvoldoende kan aanpassen aan sterk veranderde omstandigheden, deze gedoemd is om te verdwijnen. Als wij mensen niet leren om onszelf grenzen op te leggen, dan zal de aarde ons grenzen opleggen. De aarde is per slot van rekening een zelfregulerend systeem. Als het uit balans raakt, dan zal zij streven naar een nieuw evenwicht. Dat kan een evenwicht zonder mensen zijn, of met heel veel minder mensen. Ik ben ervan overtuigd dat het voor ons beter zou zijn als wij zouden leren onszelf grenzen op te leggen, dan te wachten tot de aarde dat voor ons gaat doen.